Winnie Mandela, omstreden „Moeder der Natie”
De overleden anti-apartheidsactiviste Winnie Mandela was in eigen land zowel geliefd als verguisd. Ze kreeg de koosnaam Moeder der Natie, door de stoïcijnse kalmte waarmee ze de dreigementen en pesterijen van de - toen nog - blanke regering onderging, maar binnen de anti-apartheidsbeweging was haar positie omstreden.
Vooral de dood van ‘Stompie’ Seipei, een veertienjarige zwarte ANC-activist die in 1989 vermoord in een greppel werd gevonden, heeft haar veel kwaad gedaan. De rechter oordeelde dat Winnie Mandela op de hoogte was van de ontvoering en mishandeling van Stompie door haar lijfwachten. In hoger beroep kwam ze er met een geldboete vanaf.
Zij begon haar politieke carrière nadat haar man, ANC-leider Nelson Mandela, in 1964 tot levenslang veroordeeld was. In haar campagne voor een niet-racistisch, democratisch Zuid-Afrika overtrad zij constant de orders van de regering, die haar monddood probeerde te maken. De beperkingen waren in 1986 van tafel. Veel critici stellen dat de publieke belangstelling die daarop volgde heeft geleid tot haar botsingen met de zwarte gemeenschap.
In die tijd hield Mandela bijvoorbeeld bij een begrafenis een toespraak waarin ze aankondigde dat „wij het land met onze lucifers en halsbanden zullen bevrijden” (een verwijzing naar de manier om mensen te vermoorden door hen brandende autobanden om de nek te hangen). Het leiderschap van het ANC in ballingschap veroordeelde haar verklaring. Ook zette het kwaad bloed dat ze tussen de krotten in Soweto een villa voor zichzelf liet bouwen.
Leidende figuren van het ANC, dat zich steeds vaker van Winnie’s uitspraken distantieerde, vormden een crisiscomité dat haar voor meer misstappen moest behoeden. Wel bleef ze populair bij de radicale vleugel van het ANC. Dat zorgde voor verdeeldheid binnen de partij. Haar man, Nelson, bleef lange tijd achter haar staan.
Winnie ontmoette Nelson Mandela in 1956, toen hij al een bekende figuur in de politiek was. Zij trouwden in 1958. Ze werd onderminister in het eerste post-apartheidskabinet (1994), maar moest na elf maanden vertrekken. In 1996 scheidde het paar en ze ging zich Winnie Madikizela-Mandela noemen.
Jaren later kreeg ze vijf jaar cel wegens fraude en diefstal, maar dat werd later omgezet in een voorwaardelijke straf. Het draaide om leningen van een bank op naam van niet-bestaande leden van de vrouwenafdeling van het ANC waar Winnie voorzitter van was. Ze gaf na haar veroordeling haar parlementszetel op en staakte haar politieke ambities.