Sergej Oedaltsov, leider van het radicale Links Front, kijkt maandagavond uit op zo’n 300 gezichten. Niet de tienduizenden van zes jaar geleden. Hij moet het doen met een podium gebouwd op een bestelbus. Heel anders dan het grote podium van toen, dat hem de allure gaf van een bekende popartiest. Hij staat hier buiten het centrum van Moskou in zijn eentje met naast hem enkele handlangers. Niet met de andere kopstukken van de Russische oppositie die hem tijdens de demonstraties van 2011/2012 vergezelden.

Op een spandoek op Oedaltsovs podium staat: ”Voor eerlijke verkiezingen”. Die tekst sloeg in de winter van 2011/2012 nog aan en lokte tienduizenden mensen in Moskou de straat op. Het grootste protest bracht volgens de oppositie 150.000 mensen op de been, op een stad met 12 miljoen inwoners.

De slogan heeft zijn kracht verloren. Want met de verkiezingsfraude viel het dit keer mee, zegt politiek deskundige Igor Mintoesov (59) aan de telefoon. „Een heel andere situatie dan tijdens de parlementsverkiezingen van december 2011. Toen verschenen er veel meer filmpjes over fraude op internet. Al bij de presidentsverkiezingen van maart 2012 waren er haast geen schendingen.”

De inschatting van Mintoesov wordt gedeeld door de belangrijke Russische onafhankelijke waarnemersgroep Golos. „De verkiezingsdag zelf was veel eerlijker en correcter dan we in het verleden hebben gezien”, zei Andrei Buzin van Golos maandag. Het aantal gerapporteerde procedurele schendingen lag volgens hem vijf keer lager dan tijdens de vorige verkiezingen. Tegelijk liet Buzin zich echter nog kritisch uit over het verkiezingsproces als geheel: van vrije verkiezingen is in Rusland nog geen sprake.

Als er na zondag iets is duidelijk geworden, dan is dat in ieder geval dat de oppositie haar momentum volledig kwijt is. Ze is niet langer in staat om de Russen op de been te krijgen.

Grigori (31) en Anna (25) staan ietwat ineengedoken tegen de kou te luisteren naar een van de sprekers op het podium. Grigori steunt de Communistische Partij. De lust om te protesteren is verdwenen, concluderen beiden. Want de protesten van toen hebben geen verandering gebracht.

Daarbij is sindsdien de totalitaire greep sterker geworden, vinden ze. „Er zijn strengere antiprotestwetten aangenomen. Toen was het gemakkelijker om te demonstreren. Kijk eens om je heen. Er staan hier meer agenten dan demonstranten. En als je als student demonstreert en de overheid komt daar achter dan word je van je opleiding verwijderd.”

Er speelt meer. De oppositie van toen is uiteengevallen. „Iedereen heeft zijn eigen belangen”, meent Grigori. „Dat was bij de vorige demonstraties al te zien.” Elke deelnemende partij, van de liberalen tot radicaal links, zwaaide met haar eigen vlag, droeg een andere kleur en kende een andere leider.

De kopstukken zijn een eigen weg ingeslagen. Oedaltsov heeft zich geschaard achter de communistische presidentskandidaat Pavel Groedinin. Ksenia Sobtsjak ging voor eigen succes en deed mee aan de presidentsverkiezingen. Navalny streefde ook naar het presidentschap maar werd uitgesloten van de verkiezingen vanwege een veroordeling wegens corruptie. Vervolgens riep hij op tot een boycot. Boris Nemtsov werd in 2015 vermoord.

En anders zorgt de oppositie er zelf wel voor om buiten spel te raken. Zondagavond, de stembussen waren nog niet gesloten, schoof Sobtsjak aan op het YouTube-kanaal van Navalny om live met hem te debatteren. Ze reikte hem de hand om samen op te trekken. In plaats daarvan kreeg ze een vuist terug. Navalny verweet haar te zijn gevallen voor Poetin. Dat ze een zak geld had gekregen om mee te doen. „Ik weiger met je samen te werken”, beet hij haar toe. „Jij en ik hebben geen gemeenschappelijk doel. Bij deze zogenaamde verkiezingen heb je laten zien dat je een kampioen hypocrisie was.” De president en Sobtsjak kennen elkaar, omdat Poetin werkte onder haar vader toen die burgemeester van Sint-Petersburg was.

De ruzie tussen Navalny en Sobtsjak zal de Poetinkiezer gesterkt hebben in de gedachte dat de keuze voor de president de juiste was. Als die al iets van het gevit tussen de kemphanen heeft meegekregen. De Russen willen helemaal geen verandering, zegt Mintoesov aan de telefoon. „Ze willen geen risicovolle maatregelen die hun gezinsleven beïnvloeden. Ze wensen zekerheid rond hun werk en salaris. Poetin geeft deze stabiliteit.”

De roep dat Poetin vaste bewoner van het Kremlin moet worden, klinkt in Rusland luider. Hij gaat zijn laatste termijn van zes jaar in als president. Hierna mag Poetin zich grondwettelijk niet verkiesbaar stellen. „Wat er na 2024 gaat gebeuren, is speculeren”, blijft Mintoesov voorzichtig. „Maar de media zijn momenteel enthousiast over het idee dat Poetin à la de Chinese president Xi Jinping voor het leven tot president kan worden benoemd.”

Het moet de broze oppositie onheilspellend in de oren klinken.