Tussen 2007 en 2021 gaat het om meer dan 9 miljard euro. Veel meer aandacht had moeten worden besteed aan „essentiële hervormingen” op het vlak van de rechtsstaat. Het gaat onder meer om onafhankelijke en onpartijdige rechtspraak, bestrijding van corruptie en georganiseerde misdaad, persvrijheid en het versterken van maatschappelijke organisaties.

De Europese Commissie erkent dat de vooruitgang op deze terreinen al jaren onbevredigend is vanwege een gebrek aan politieke wil bij de Turkse regering. Brussel moet het geld vanaf dit jaar veel doelgerichter uitgeven en bovendien voorwaarden stellen, zodat Ankara daadwerkelijk hervormt, zegt rekenkamerlid Bettina Jakobsen. Als hervormingen uitblijven, zou de financiering moeten kunnen worden opgeschort.

Projecten op het gebied van douane, werkgelegenheid en belastingheffing verliepen traag, maar hebben wel bijgedragen aan de aanpassing van Turkse wetgeving aan het EU-recht. Daarvoor was in Ankara wel politieke wil, maar die resultaten beklijven waarschijnlijk niet, aldus de rekenkamer.

De verijdelde staatsgreep van 2016 heeft de situatie verergerd, stellen de controleurs vast. De Turkse regering heeft vermeende tegenstanders sindsdien massaal ontslagen of vervolgd, ambtenaren geschorst en journalisten en maatschappelijke organisaties monddood gemaakt.

Bij de 28 lidstaten is hier veel onvrede over. De onderhandelingen tussen de EU en Turkije over toetreding liggen al een tijd stil, maar er is geen animo voor het beëindigen van de Turkse kandidatuur voor het EU-lidmaatschap. Het land wordt te belangrijk geacht voor de strijd tegen illegale migratie en terrorisme.

Wel gaven de EU-regeringsleiders de Europese Commissie in oktober de opdracht kritisch te kijken naar de pre-toetredingssteun. Premier Mark Rutte zei toen dat er geen steun is voor het Nederlandse voorstel om de geldkraan helemaal dicht te draaien.