Per persoon gebruikt een Nederlander ongeveer één closetrol per week. Dat is over een heel jaar gerekend een hele hoop. Wc-papier weegt niet veel, maar neemt wel veel ruimte in. Er thuis een voorraadje van aanleggen, lukt dus alleen als er voldoende bergruimte is. Op een onhandig moment ontdekken dat er geen rol meer in huis is, is op z’n zachtst gezegd verontrustend.

Besmuikt

We kunnen er besmuikt over doen, maar feitelijk is het natuurlijk best luxe om over toiletpapier te kunnen beschikken. Al dan niet geparfumeerd, al dan niet voorzien van luchtkussentjes. In ieder geval hoeven we niet, zoals in het verleden of in armere delen van de wereld, de toevlucht te nemen tot in repen gescheurde oude kranten.

Alhoewel de kans groot is dat er in het vertrouwde closetrolletje in de badkamer wel degelijk vezels afkomstig van afgedankte dagbladen verwerkt zijn. Voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal schat dat de helft van het Nederlandse wc-papier bestaat uit oudpapier. De rest wordt gemaakt van nieuwe papiervezels. Wat vanuit het oogpunt van zuinig omspringen met materialen niet verkieslijk is.

Een closetrol die bestaat uit gerecycled materiaal is te herkennen aan het kringloopsymbool. Als op de verpakking het Blauwe Engelkeurmerk staat, betekent dat dat de inhoud voor het grootste deel uit gerecycled papier bestaat.

Overigens vormt wc-papier na gebruik natuurlijk zelf meteen het einde van de papierkringloop. Om die reden worden er al vaker hergebruikte, en daardoor kortere papiervezels in verwerkt. Die zijn voor andere doeleinden niet meer geschikt. Om te voorkomen dat wc-papier te gemakkelijk uit elkaar valt, worden er volgens Milieu Centraal ook altijd langere vezels aan toegevoegd.

Aloë vera

Ook toiletpapier lijkt niet aan de algehele ontwikkeling richting meer comfort en luxe te zijn ontkomen. Vroeger bestond de goedkoopste versie uit grijs, ruw materiaal van één laag. Het werd wel bondig getypeerd als schuurpapier. Maar deze variant lijkt wel van de aardbodem verdwenen. In ieder geval in de supermarkt en bij de drogist. Enkellaags wc-papier bestaat nog wel, maar je moet ervoor naar een groothandel. Een bedrijf dat in schoonmaakartikelen doet, heeft de grijze versie nog in het assortiment. Een baal met 64 rollen papier voor zo’n 15 euro. Ze zijn er ook in het wit, op van die megarollen voor in een kunststof houder, zoals je die bij een horecagelegenheid nog weleens aantreft.

Tegenwoordig heb je wc-papier met aloë vera. En met luchtkussentjes. Het idee is: hoe meer laagjes, hoe zachter. Al zit daar volgens een onderzoek van de Consumentenbond uit 2015 wel een limiet aan. Een aantal mensen mocht allerlei soorten wc-papier uitproberen. Het dikste papier, met vijf lagen, werd niet het fijnst bevonden. Consumenten hebben het liefst papier met vier laagjes, al is dat gemiddeld gesproken wel prijziger dan rollen met dunner papier. Closetrollen met enkellaags of dubbellaags papier kregen de handen niet op elkaar. Te dun. Over papier van gerecycled materiaal waren de testpersonen trouwens evenmin te spreken. Te hard.

Wegspoelen

Het is feitelijk niet alleen een luxe om over wc-papier te kunnen beschikken, maar ook om het achteloos via de toiletpot weg te spoelen. Dat dat niet overal zo werkt, is niet iets waar je dagelijks bij stilstaat. Maar het is wel de realiteit. Over de grens kan het je gebeuren dat je naast de wc-pot een (open) afvalbak aantreft waarin je wordt geacht je gebruikte papiertjes te deponeren. Met daarbij het dringende verzoek, vaak in diverse talen, of je alsjeblieft geen papier via de pot af wilt voeren. Vaak voor alle duidelijkheid met nog een tekeningetje erbij.

Het verzoek om wc-papier niet via de toiletpot weg te spoelen, kan te maken hebben met nauwe of verouderde rioolpijpen. Of met het feit dat zo’n toilet uitkomt op een septic tank, waarin te veel papier het verteringsproces zou kunnen verstoren. Maar confronterend is het wel: dat je je gebruikte papiertjes niet met een druk op de knop weg kunt spoelen.

Bij die praktijk steekt de wc-handleiding op de verpakking van closetrollen van Page haast koddig af. Terwijl het tegelijkertijd onverholen reclame is voor het gebruik van vochtig toiletpapier, dat de fabrikant toevallig ook in het assortiment heeft. De instructie luidt: eerst drie tot vier velletjes droog papier, daarna één of twee velletjes vochtig toiletpapier en tot slot voor een droog eindresultaat weer een paar velletjes wc-papier gebruiken. Dat zal onder bepaalde omstandigheden misschien best aanbevelenswaardig zijn, maar komt ook wel wat spilziek over.

Laatste vel

Wc-papier is zo ingeburgerd dat we er zelfs tegeltjeswijsheden aan te danken hebben. ”Denk niet bij het laatste vel: wie na mij komt, die redt zich wel”. Dat gaat natuurlijk niet alleen over de bevoorrading van het kleinste kamertje in huis. Het is een aansporing om niet alleen aan jezelf en je eigen belang te denken. Maar je ook te bekommeren om de positie van de mensen om je heen. En zelfs, als je het filosofisch leest, van de generaties die na je komen. Misschien toch een reden om voor gerecycled wc-papier te kiezen. Al is dat wat hard.

Vochtige doekjes

Voor allerlei doeleinden zijn er de laatste decennia vochtige doekjes op de markt verschenen. Ze zijn er voor het afvegen van (kinder)gezichtjes, voor babybillen, voor computerschermen, meubels en dus ook voor gebruik na een toiletbezoek. Tot verdriet van de Nederlandse rioolbeheerders. Want mensen blijken die handige doekjes na gebruik massaal via de wc weg te spoelen. Waar ze in rioolbuizen en bij waterzuiveringsinstallaties voor verstoppingen zorgen.

In z’n algemeenheid geldt dat snoetenpoetsers en brillendoekjes gewoon in de vuilnisbak horen. In principe zou het riool wel berekend moeten zijn op de verwerking van vochtig toiletpapier. Tenzij er op de verpakking een symbool staat van een wc-pot met een kruis erdoor.

Maar de stichting Rioned, de Nederlandse koepelorganisatie voor stedelijk waterbeheer en riolering, heeft daar haar twijfels bij. „De leveranciers beweren dat die [doekjes] doorspoelbaar en makkelijk afbreekbaar zijn. De afvalwatersector werkt aan internationale (ISO-)normen en tests om objectief te kunnen vaststellen welke producten inderdaad probleemloos door de riolering verwerkt kunnen worden.” Wie het riool wil ontzien, doet er dus mogelijk goed aan om alle vochtige doekjes in de afvalbak te deponeren.

Duurzamer papier

Alhoewel de helft van het wc-papier in Nederland uit gerecycled papier bestaat (zie ”Een rol per week”) kan het altijd meer. Niettemin is het lastig om te beoordelen wat precies de milieuwinst is van merken als Danke en Satino Black – verkrijgbaar bij biologische winkels.

De rollen van Danke zijn voorzien van het Blauwe Engelkeurmerk, wat garandeert dat de velletjes voor het grootste deel van gerecycled papier worden gemaakt. Volgens de fabrikant is dat 100 procent. Het papier van Danke wordt niet gebleekt en kleurstoffen komen er ook al niet aan te pas. Wat de ietwat grijze kleur van deze rollen verklaart.

De fabrikant van Satino Black claimt het enige wc-papiermerk ter wereld te zijn dat cradle-to-cradle gecertificeerd is. Dat wil zeggen dat grondstoffen en producten in principe steeds opnieuw gebruikt of volledig afgebroken worden. Het papier bestaat voor 100 procent uit gerecycled materiaal en de productie is CO2-neutraal. Het papier is net zo blank als de goedkoopste rollen van de supermarkt.

Met water

Schoonmaken doe je over het algemeen met water. In diverse culturen is dat ook het geval na een bezoek aan het toilet. In Zuid-Europese landen tref je ten behoeve daarvan in een hotelkamer weleens een bidet aan: een soort wc-pot met een kraantje. In Azië hangt er soms een waterslang met een kraantje naast het toilet. Of er staat een bak water met een schepje klaar. Mensen die aan schoonmaken met water gewend zijn, schijnen papier onhygiënisch te vinden. Daar zit ook wel wat in. Maar als je er geen handigheid in hebt en je als westerling voor het eerst met water moet behelpen, lijkt toiletpapier vooral het toppunt van gemak.