Column (ds. J. Belder): Holocaust
In Amsterdam had vorige week zondag de jaarlijkse herdenking van de Holocaust plaats. ”Dit nooit meer”. Niettemin voltrokken er zich na de Tweede Wereldoorlog tal van nieuwe gruwelen, genociden en etnische zuiveringen. Soms grijpt ”de wereld” in, vaker kijkt hij toe of nog liever weg. Economische en andere belangen wegen doorgaans zwaarder dan de moraal. Trouwens, wat is moraal? En kan een moreel kompas ook van slag raken?
In 1938 verbood de Nederlandse regering het vlugschrift van Felix von Papen dat één felle aanklacht is tegen het naziregime. Een bevriend staatshoofd (Hitler!) zou erin beledigd worden. De auteur stierf in 1942 in Buchenwald.
Onderzoek bracht aan het licht dat het Rode Kruis in de oorlogsjaren niets voor Joden deed. Dat gaf de hulporganisatie bij haar 150-jarig bestaan in 2017 ruiterlijk toe: „Er is geen oog, geen oor en geen hart geweest voor de Joden.”
In 2018 discussieert Duitsland over de vraag of alle schoolkinderen verplicht een Holocaustplek moeten bezoeken. Juist onder moslimmigranten heerst er een sterke antisemitische stemming en is zelfs sprake van Holocaustontkenning. Scholen in onze Randstad kennen het probleem ook.
In voetbalstadions klinken slogans vol Jodenhaat. De Italiaanse politie onderschepte kortgeleden een partij antisemitische stickers met de beeltenis van Anne Frank.
Enkele jaren terug publiceerde De Groene Amsterdammer een onthullend artikel over Joodse vluchtelingen die na de machtsgreep van Hitler in 1933 nergens welkom waren. Na de Reichskristallnacht van 9 op 10 november 1938, die gepaard ging met een ongekende golf van geweld, nam hun aantal razendsnel toe. Tegelijkertijd gingen overal de grenzen dicht. Schokkend is het verhaal van het passagiersschip Saint Louis dat volgestouwd met Joden tijden over de wereldzeeën zwierf en overal geweigerd werd.
Wel besloot onze regering tien dagen na de Kristallnacht dat Joden die hier illegaal verbleven, konden blijven. Hopelijk zouden zij uit zichzelf spoedig het land weer verlaten… Allerlei belangen speelden mee. Vooral eigenbelangen. Ook binnen het Nederlandse Jodendom. Daarvan werd tussen 1942 en 1944 75 procent gedeporteerd naar vernietigingkampen. Slechts 4700 mensen keerden terug. En die werden hier niet met open armen ontvangen. Antisemitische vooroordelen, angst en onbegrip waren sterk aanwezig. Er liepen dus al langer dan vandaag breuklijnen door de samenleving.
Achteraf beoordelen en veroordelen is erg gemakkelijk. Beter is het te leren van het verleden, maar dan moeten we dat verleden wel kennen. Verplicht een Holocaustplek bezoeken is zo gek nog niet.
