Als je in de vakantie ergens heen wilt, kun je er vaak op verschillende manieren komen. Je doel is bijvoorbeeld Zuid-Frankrijk. Je zou kunnen gaan vliegen en je kunt er met de auto naartoe – wat de meest voor de hand liggende vormen van vervoer lijken te zijn. Lopen of fietsen is ook een optie, maar dan vooral voor fanatici. Dat je er ook met de trein kunt komen, lijkt een vaak vergeten maar best comfortabel alternatief. Wie ter plekke over een auto wil beschikken, kan zelfs de autoslaaptrein nemen.

Reizen per trein heeft iets, zeker in het buitenland. Je komt er onbewust al een beetje door in een vakantiestemming. Bijvoorbeeld als je bij een overstap even de tijd hebt om rond te lopen. In Antwerpen koop je een Brusselse wafel als tussendoortje. In Keulen ga je even de dom in. In Basel neem je, wachtend op de nachttrein naar huis, een kijkje bij de Rijn. Wat staat er in de kranten? Wat hebben de mensen aan? Hoe ruikt het hier?

De trein is in ieder geval voor een (meerdaags) bezoek aan een stad een prettig vervoermiddel. Geen parkeerprobleem. Geen zorgen over hoe je van het vliegveld naar het centrum komt. Als je het systeem van het openbaar vervoer niet kent, kan dat vlak na aankomst best een getob zijn.

Stations bevinden zich vaak op loopafstand van het centrum. Beter kun je het eigenlijk niet hebben. Wie met de Eurostar naar Londen reist, zit desgewenst een kwartier na aankomst achter een scone in een tearoom in de buurt van station King’s Cross. Als je in een onbekende stad blijft overnachten, kun je bij het reserveren een adres in de buurt van het station kiezen.

Voors

1 Snelheid. Er wordt wel gezegd dat de ziel met de snelheid van een paard reist. En dat niet de bestemming maar de reis het doel is. Wie daar wel wat in herkent, is wellicht in zijn hart een potentiële treinreiziger. Je kunt naar Rome vliegen, dan ben je er binnen een paar uur. Je kunt ook met de trein gaan, dan ben je anderhalve dag onderweg. Maar dan zie je wel onderweg het landschap geleidelijk veranderen: huizen verliezen alle vertrouwdheid, de bomen worden zuidelijker, de rivieren breder, er doemen bergen op aan de horizon. Als de trein stopt, stappen er mensen in die zich anders bewegen en onverstaanbaar praten. Is het Duits? Een dialect? Of misschien al Italiaans? Rome is ver weg. Het is een andere wereld. In de trein onderga je die overgang stukje bij beetje.

2 Ruimte. Wat betreft bewegingsruimte moet de trein van alle gemotoriseerde vervoermiddelen wel het gunstigst scoren. Ten minste: als er voldoende zitplaatsen zijn en de gangpaden en balkons niet vol staan met minder fortuinlijke reizigers. In de trein kun je desgewenst elk kwartier of halfuur opstaan om even je benen te strekken. Of om iets uit het bagagerek te pakken. Kom daar maar eens om in een volgepakte auto. Of als je in een vliegtuig midden in een rij of tegen het raampje aan zit. Wie gaat vliegen, moet soms zelfs met de buurpersoon afstemmen wie z’n arm op de leuning mag leggen. Je benen over elkaar slaan lukt sowieso niet.

3 Nachtrust. Er kunnen allerlei redenen zijn om de reis naar een vakantiebestemming in de nacht te maken. In een vliegtuig of een auto betekent dat vaak: zittend proberen de slaap te vatten. Tenminste, als je niet achter het stuur zit. Maar in een nachttrein kun je die afstand liggend in een echt bed overbruggen. In verschillende comfortklasses, dat wel. Desgewenst boek je een kamer voor twee, met eigen wastafel. Hoe meer privacy, hoe duurder. Maar het kan ook simpel. Ik herinner me een reis naar Zwitserland, lang geleden, in een zespersoonscoupé met rammelende schuifdeuren waarbij je op een gegeven moment de met pluche beklede bankzitting naar voren kon trekken als een soort vouwbed. Dat was niet bepaald comfortabel, maar het kostte ook geen cent extra. Ook een attractie: internationale treinen met een heuse restauratiewagon, waar je al soep lepelend langs de Rijn opeens de Lorelei in het zicht hebt.

4 Milieu. Qua milieubelasting scoort de trein (net als de touringcar) het best als vakantievervoermiddel, stelt voorlichtingsinstantie MilieuCentraal. Beide vormen van transport leveren de kleinste CO2-uitstoot op. Op de tweede plaats staat de auto, mits er twee of meer personen mee worden vervoerd. Het vliegtuig is het vervuilendst. Het maakt wel uit welke trein je neemt. Franse treinen zijn het schoonst, omdat Franse stroom in kerncentrales wordt opgewekt. Minder vaak en minder ver op vakantie gaan zijn ook manieren om de milieu-impact van reizen te beperken, adviseert Milieu Centraal.

5 Sanitair. Het is niet ideaal om in een schommelende trein een bezoek aan het toilet te brengen. Maar het kan wel. En eigenlijk wanneer je maar wilt of wanneer het maar nodig is – in een wat langere trein heb je er vaak wel twee of drie. Alleen een camper komt onderweg misschien nog meer in de buurt van het thuisgevoel dat er altijd een toilet beschikbaar is. Niet dat iedereen zich daar druk over maakt. Maar de aanwezigheid van sanitair is een hele geruststelling voor mensen die al buikkramp krijgen bij de gedachte dat het nog minstens twee uur of 300 kilometer duurt voor de volgende wc binnen bereik is – in de auto over asfalt voortsnellend kan dat zomaar het geval zijn. In internationale slaaptreinen is vaak zelfs een douche aanwezig. Kom daar eens om in een vliegtuig.

6 Bagage. Wie met de trein op vakantie gaat, doet zichzelf een plezier door zo licht mogelijk te reizen. Veel bagage meenemen is niet verboden en er zijn ook zeker wel mensen die het doen. Ik heb weleens iemand een boekenkast zien verhuizen met de trein. Maar wie veel meesjouwt maakt het zichzelf wel lastig. In gewone coupés en op balkons is de ruimte voor grote koffers en lastige objecten zoals fietsen en wandelwagens vaak beperkt. En het is een heel gezeul. De deuropeningen zijn smal, tussen perron en wagon moeten soms flinke hoogtes worden overwonnen. Wie voor twee weken mondvoorraad wil meenemen naar Italië of Oostenrijk kan beter met de auto gaan.

Sommige (internationale) treinen hebben overigens ruime bagagewagons, bijvoorbeeld voor fietsen. Maar als je pech hebt, bevinden die zich ver van je gereserveerde stoel, wat onvermijdelijk enige stress tot gevolg heeft.

Tegens

1 Prijs. Wie (noodgedwongen) alleen of vooral naar de prijs kijkt, zal de trein wellicht niet snel als serieuze optie in overweging nemen. Alhoewel. Voor reizen binnen Nederland kun je soms bij warenhuizen en drogisterijketens voordelige dagkaarten aanschaffen. In de vakantie op een mooie dag van Groningen naar Maastricht treinen, de Sint-Servaas bekijken, koffiedrinken op het Vrijthof en ’s avonds weer naar huis voor 20,50 euro – dat is toch niet gek.

Bij buitenlandse bestemmingen scheelt het soms vele tientallen euro’s als een reis per spoor lang van tevoren wordt geboekt. Al moet je dan wel genoegen nemen met minder prettige reistijden: vroeg vertrekken of juist heel laat aankomen. Als je nu boekt, kun je eind februari voor ruim 40 euro een enkele reis naar Parijs maken. Vertrektijd zes uur ’s morgens. Merkwaardig genoeg is vliegen vaak veel goedkoper. Neem zo’n reisje naar Parijs. Met het vliegtuig maak je dat al vanaf zo’n 30 euro enkele reis (afgezien van luchthavenbelastingen en wat er verder allemaal nog bij komt kijken). Hoe dat kan? Onder andere doordat vliegen is vrijgesteld van btw (bij treinreizen 21 procent) en accijnzen.

2 Tijd. In veel gevallen verliest de trein het qua reistijd (zie ”Voors”). Het ligt er maar net aan hoe je dat waardeert. Voor woon-werkverkeer is extra tijd een factor van betekenis, omdat het elke dag terugkomt. Maar in de vakantie ligt dat in essentie toch heel anders, omdat de kalender en de klok er dan opeens even niet zo toe doen. Je zou de vakantie kunnen beschouwen als één groot tijdverdrijf. Maar goed, wie er het maximale uit wil halen, kan misschien beter niet met de trein gaan. Of zo mogelijk voor een hogesnelheidstrein kiezen.

Vakantiebeurs

Deze week wordt in de Jaarbeurs in Utrecht de Vakantiebeurs gehouden. Voor mensen die interesse hebben in reizen per trein is er een speciaal paviljoen in hal 10: Trein & Vakantie. Een van de standhouders is de in Leiden gevestigde Treinreiswinkel.