Een voorgestelde transgenderwet in Spanje roept op tot vergaand respect voor homo’s en transgenders. Zij zorgt voor veel onrust onder christenen. „We moeten bewijzen dat we níet homofoob zijn”, zegt Jaumes Llenas, secretaris van de Spaanse Evangelische Alliantie. „Dit is de omgekeerde bewijslast. Deze wet strijdt tegen alle vrijheid van denken en spreken.”

Jaumes Llenas is iemand die zich regelmatig roert in de Spaanse media. Hij is het publieke gezicht van veel evangelischen en protestanten in Spanje, die samen nog niet één procent van de bevolking vormen.

De meest linkse politieke partij van het land, Podemos, stelde in juni in het parlement in Madrid een transgenderwet voor. „Het parlement heeft zich daar echter nog niet over uitgesproken. Enkele jaren geleden hebben enkele regionale parlementen een dergelijke wet goedgekeurd. Podemos wil nu dat deze regionale wetten een nationale wet wordt”, zo zegt Llenas in zijn kantoor in Barcelona.

De wet die Podemos voorstelt is een wet gebaseerd op gelijkheid en respect van lesbiennes, homo’s, transgenders en biseksuelen (lhbt’ers), aldus Llenas. „Het kwalijke van deze wet is dat zij de vrijheid van spreken en andere menselijke vrijheden in gevaar brengt. Je moet namelijk bewijzen dat je iets níet gezegd of gedaan hebt wat schadelijk is ten opzichte van homo’s en transgenders. Maar hoe kun je bewijzen dat je iets níet gezegd hebt? Dat is toch onmogelijk?”

Pilaren

De omstreden wet haalt de fundamenten van het rechtssysteem onderuit, aldus Llenas. „Nu heet het: je bent schuldig, tenzij je bewezen hebt onschuldig te zijn. Dat is de omgekeerde wereld. We moeten voorzichtig zijn om mensen niet te beledigen, maar nu ontstaat een nieuw recht, namelijk om niet beledigd te worden.”

De diversiteit van de samenleving bepaalt de kwaliteit van de democratie, stelt Llenas. „De democratie is niet gebouwd op de vooronderstelling dat iedereen hetzelfde denkt, maar juist omgekeerd: mensen die verschillend denken maken deel uit van de ene samenleving. Zonder vrijheid van meningsuiting is er geen sprake van dialoog in onze maatschappij. Je moet alle mensen respecteren, vinden wij, ook lhbt’ers. De Spaanse overheid is nu geneigd om bepaalde zaken op te leggen. We hebben 400 jaar geleden de inquisitie gehad en deze dreigt weer terug te komen. We willen de ander niet zijn eigen mening laten houden.”

In de media sprak u regelmatig van een totalitaire tendens.

„Ja, een van de aspecten van de wet is dat niet de rechter maar een burgerlijke instelling gaat controleren of iemand zich schuldig maakt aan homofobie of discriminatie van transgenders. De medewerkers daarvan leggen daarmee richtlijnen op aan de gehele samenleving.”

Maar hoe is dat mogelijk: de lhbt-groep is een kleine minderheid, die toch haar standpunt oplegt aan een meerderheid?

„Omdat ze de steun van de regering heeft. De groep is klein, maar de genderideologie is een mainstreamideologie geworden. Niet alleen in Spanje, maar ook in andere delen van Europa. Je kunt tegenwoordig alles zeggen, maar intolerantie lijkt de grote publieke zonde van de samenleving te zijn. Vooral als je intolerant wordt richting aanhangers van de genderideologie. De lhbt-groep presenteert zich als gemarginaliseerd en ze is dat in het verleden ook geweest. Maar nu is ze mainstream in de samenleving. Terwijl de groep zich nog steeds voordoet alsof ze gemarginaliseerd is. Maar dat is de situatie al lang niet meer.”

Wat voor acties heeft de Evangelische Alliantie ondernomen?

„We hebben gesproken met alle politieke partijen. We houden niet van demonstraties op straat, omdat we denken dat de samenleving dit oppikt als een signaal dat we tegen deze mensen zijn. We zijn juist vóór de mensen. We keren ons ook niet zozeer tegen de wet als zodanig, maar tegen verschillende aspecten van de wet die wij als gevaarlijk beschouwen voor alle burgers. We hebben erop gewezen dat er concrete onderdelen van de wet veranderd moeten worden. Als we een wet willen hebben voor de gelijkheid van lhbt’ers dan moeten we die hebben voor alle groepen die gemarginaliseerd zijn. De samenleving bestaat niet uit één gemeenschap, maar uit verschillende groepen die soms achtergesteld zijn in de samenleving.”

Hebt u het gevoel dat de regering onder de indruk was van uw argumenten?

„De partijen hebben ons gevraagd om voorstellen te doen, met name ten aanzien van de vraag welke concrete onderdelen van de wet veranderd moeten worden. Dat hebben we gedaan. Onze ontvangst bij hen was goed. Maar we hebben nog geen reactie gehad. Elke keer werd de behandeling van de wet uitgesteld, in september, november. De regering heeft nu andere prioriteiten, zoals de Catalaanse kwestie.”

Of is de overheid er toch verlegen mee?

„Ik ben bang dat dit niet het geval is. De samenleving is er op dit moment van overtuigd dat de wet moet worden aangenomen. Er is verzet vanuit één segment van de Rooms-Katholieke Kerk, maar de bisschoppenconferentie in Spanje heeft niet haar stem verheven, terwijl ze dat wel doet over allerlei andere onderwerpen. Er is een conservatief deel van de Rooms-Katholieke Kerk, met name jongeren, die de straat zijn opgegaan met de leus: ”Laat je stem horen”. Ze trokken met luidsprekers rond en lieten een bus rijden waarop stond dat jongens en meisjes verschillend zijn en dat jongens een penis hebben. Maar de bus werd bekogeld en de banden doorgeprikt. Wij kiezen niet voor deze demonstratieve benadering, maar willen strijden voor mensenrechten. Het gaat ons om de fundamentele rechten voor de gehele samenleving.”

De omstreden wet zal aangenomen worden, denkt Jaume, maar hij hoopt dat uiteindelijk de wet wel aangepast zal worden op het punt van de fundamentele rechten van de mens, zoals het laten vallen van de eis van de omgekeerde bewijslast. En hij hoopt ook dat niet een burgerlijke dienst boetes zal kunnen uitschrijven maar dat dit een zaak is van de rechter.

Hoe komt het dat deze transgenderwet zo radicaal is in Spanje?

„Ik denk omdat het huidige Spanje is ontstaan uit een zeer traditioneel verleden. Na de tijd van dictator Franco, in de jaren zeventig van de vorige eeuw, kwam het land ineens in een postmoderne tijd terecht, zonder eerst de moderne tijd meegemaakt te hebben. We zijn niet gewend te onderhandelen en argumenten aan te dragen. Spanje heeft zich ontwikkeld van een land dat alles deed wat de kerk voorschreef naar een land waarin men juist níet naar de kerk wil luisteren. Toen Franco stierf was er een vereenzelviging van staat en kerk. Mensen verwierpen met de dictatuur ook de religie. Beide waren met elkaar vergroeid. Er is nu een gebrek aan morele waarden in de Spaanse samenleving. Alles is vrij, er bestaat geen waarheid, of beter: iedereen heeft zijn eigen waarheid. De bevolking heeft nu een nieuwe levensbeschouwing gevonden in de genderideologie.”

Ook bij ouderen?

„Ja zelfs bij hen, want zij willen niet de schijn wekken conservatief te zijn. Ze vinden alles oké. Dat is overigens vreemd: niemand wil conservatief zijn, maar velen stemmen in politiek opzicht wel op conservatieve partijen. Maar zelfs de volkspartij, de vroegere christen-democratische partij, schaart zich niet achter het protest tegen de genderideologie.”

Spanje heeft nu niet meer een postchristelijke, maar een postseculiere samenleving, aldus Llenas. „Mensen zijn moe geworden van de secularisatie. Dit betekent niet dat ze zullen terugkeren naar de kerk, wel dat er meer spiritualiteit zal zijn in de toekomst. Mensen zien uit naar iets dat meer is dan het zichtbare. Ze weten niet waar ze het kunnen vinden, omdat ze hun antwoorden niet meer zoeken in de kerken. Dat moet de kerk iets zeggen. Als ik de woorden God en kerk noem, voelen mensen zich ongemakkelijk. Instituut betekent controle en dat willen mensen niet.”

Bent u niet pessimistisch na het schetsen van dit tijdsbeeld?

„Nee, we hebben toch het Evangelie? Toen de situatie duister was geworden in Israël, verscheen de Zoon van God in de volheid van de tijd. We moeten als christenen veel meer een positieve instelling uitstralen. Laten we als kerken niet reactionair zijn, alleen maar negatief reagerend op allerlei verontrustende ontwikkelingen. Dan worden we niet gezien als mensen van het Evangelie, het goede nieuws. We zijn dus niet anti, maar pro. God zond Zijn Zoon voor de zieken, niet voor de gezonde mensen. En er zijn veel zieken in de samenleving, dus is er goed nieuws. God nodigt slechte mensen. We moeten onze roeping weer verstaan en nieuwe kerkelijke wegen ontdekken.”

Zijn de kerken daar klaar voor?

„Ik denk dat de kerken vooral gefocust zijn op het behoud van wat ze hebben in plaats van het verlangen om de samenleving te bereiken. Ze zijn eerder conservatief dan missionair. De Evangelische Alliantie verdedigt niet haar eigen belangen, maar die van de mensen in de samenleving. We zijn namens God voor hen verantwoordelijk. We zijn niet alleen pastors van de kerk maar ook van de samenleving.”

serie Christen in Catalonië

Dit is het derde artikel in een serie over christenen in Catalonië (Spanje).

Jaume Llenas

Jaume Llenas werd in 1960 geboren in Premià de Mar, bij Barcelona. Hij studeerde rechten aan de Universiteit van Barcelona en buitenlandse handel aan de Universiteit van Madrid. Hij was hoogleraar arbeids- en belastingrecht aan de Universiteit van Barcelona (1991-2002) en werkte voor Operation Mobilisation (1985-1990) en IFES (1999-2002). Sinds 2002 is Llenas algemeen secretaris van de Alianza Evangélica Española (AEE), de Spaanse Evangelische Alliantie. De AEE telt duizend leden, zowel personen als organisaties. Llenas maakt deel uit van het uitvoerend comité van de Europese Evangelische Alliantie, die de landen van Zuid-Europa vertegenwoordigt. Hij is verder voorzitter van het comité van de Lausannebeweging in Spanje. Llenas is lid van een vrije baptistengemeente. Samen met zijn vrouw Puri en hun kinderen Jordi en Marta woont hij in zijn geboorteplaats Premià de Mar.