Rijke Nederlanders steken miljoenen in integratie, kopte het Financieele Dagblad dinsdag. Familiefondsen willen met kabinet werken aan beter beleid, luidde het onderschrift. Het gaat hier om een initiatief van de Maatschappelijke Alliantie, waarbij zo’n 250 fondsen aangesloten zijn van families als Zeeman, Brenninkmeijer en Blokker. Samen zijn ze goed voor 80 tot 90 miljard euro.

Oud-premier Balkenende is voorzitter van het bestuur. In overleg met het kabinet wil de alliantie honderden miljoenen investeren in onder andere scholing, huisvesting en werk voor migranten. Een groot deel van het geld is bestemd om de integratie van vluchtelingen beter te laten verlopen.

Nederlander van het jaar

Enkele dagen ervoor riep Elsevier de uitvinder en ondernemer Boyan Slat (23) uit tot Nederlander van het jaar. Slat constateerde een probleem: miljoenen tonnen plastic in zee. Hij besloot om daar iets aan te doen, op een eigen manier, met een heilig geloof in techniek en vooruitgang. Zijn initiatief werd ondergebracht in een zogenaamde ANBI-stichting: The Ocean Cleanup. De oprichting hiervan vond plaats in 2013. De teller voor fondsenwerving staat inmiddels op meer dan 30 miljoen euro. Binnenkort zal het eerste Cleanup-systeem operationeel zijn.

Woensdag kondigde de Nederlandse Noaber Foundation een succesvolle ”impact exit” aan: VitalHealth –een onderneming waar ik persoonlijk nauw bij betrokken ben– is overgenomen door Philips. VitalHealth groeide mede dankzij een investering van Noaber in ruim 10 jaar uit tot een succesvolle onderneming die door middel van slimme e-Healthsoftware een bijdrage levert aan de gezondheid van meer dan zes miljoen mensen. Onder de vleugels van Philips kan de onderneming versneld internationaal doorgroeien.

Noaber Foundation is net als The Ocean Cleanup een ANBI-stichting en werd opgericht door ondernemer Paul Baan, in Nederland de eerste gangmaker achter het idee van impact investment. Noaber investeert ook in ondernemingen die een hoge impactpotentie hebben. Daarbij is Noaber vooral gericht op ”digital health”. De opbrengst van de verkoop van VitalHealth wordt door Noaber aangewend om nieuwe donaties en nieuwe impactinvesteringen te doen in de komende jaren.

Ontwikkeling

Deze drie voorbeelden illustreren een belangrijke nieuwe maatschappelijke ontwikkeling: impact investment. Impactinvesteringen zijn een vorm van investeren of beleggen waarbij financieel rendement –bijvoorbeeld huuropbrengsten voor de huisvesting van asielzoekers– hand in hand gaat met resultaten op het gebied van bijvoorbeeld gezondheid, duurzaamheid of sociaal beleid.

Het feit dat zo miljarden geïnvesteerd worden om maatschappelijke uitdagingen aan te gaan, is goed nieuws. En dat deze miljarden geïnvesteerd worden op een ondernemende en bedrijfsmatige manier zorgt voor een bepaalde natuurlijke doelmatigheid. Omdat bovendien wordt gestreefd naar bedrijfsmodellen waarbij inkomsten gegenereerd worden om uitgaven te dekken, ontstaan duurzame initiatieven die zichzelf uiteindelijk bedruipen en zich als een olievlek kunnen uitbreiden.

Dam opwerpen

Strikt genomen is impact investment niet nieuw. Erdee Media Groep (EMG) –uitgever van deze krant– is feitelijk ook een voorbeeld van impact investment. EMG is een missiegedreven onderneming. Het maken van een bescheiden winst is wel belangrijk voor de continuïteit, maar vormt geen doel op zichzelf. Een dam opwerpen tegen de tijdgeest, daar gaat het om.

Impact investment is dus een overwegend welkom fenomeen. Het is een manier om maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen. Maar er zijn ook valkuilen. In de eerste plaats: de grenzen tussen investeren voor impact en gewoon investeren om geld te verdienen kunnen flinterdun zijn en zijn niet altijd precies aan te geven. Elon Musk laat met Tesla zien dat het mogelijk is om miljarden te mobiliseren om elektrisch rijden een impuls te geven. Ongetwijfeld wil hij hiermee de wereld verbeteren, maar ondertussen is Tesla vooral een zakelijk initiatief. Tesla heeft grote impact, maar is geen voorbeeld van impact investment.

Seculiere denkbeelden

Daarnaast kan impact investment een machtig middel zijn om seculiere denkbeelden te verbreiden, en dus de verbreiding van Gods Koninkrijk tegen te staan. De Bill & Melinda Gates Foundation is hier in sommige opzichten een voorbeeld van. Deze stichting investeert veel geld in betere gezondheid voor mensen in ontwikkelingslanden. Veel daarvan is goed en zinvol, maar tegelijk moet geconstateerd worden dat de Gates Foundation door en door seculiere waarden propageert wanneer het gaat om onderwerpen als gezinsplanning en emancipatie, en daarmee –als God het niet verhoedt– uitwist wat zendingsorganisaties en kerken in eeuwen tot stand brachten.

Dat roept de vraag op of impact investment ook een middel kan zijn tot bevordering van Gods Koninkrijk. Bepalend daarbij is wat de drijfveren zijn van de betrokkenen. Het zal hen te doen moeten zijn om de eer van Gods Naam en de uitbreiding van Zijn Koninkrijk. Zij zullen zich geroepen weten door een God in Christus die hen persoonlijk niet onbekend is. De lijfspreuk van William Carey (1761-1834) zal hen aanspreken: „Onderneem grote dingen voor God, verwacht grote dingen van God.” Persoonlijk financieel gewin en eigen eer zijn niet van betekenis. De middelen die zij aanwenden, zetten ze op Bijbels verantwoorde manier in. Nederigheid en dienstbaarheid zetten de toon. Liefde en bewogenheid staan voorop.

Invloed

Onwillekeurig moet ik denken aan William Wilberforce (1759-1833), over wie een vriend opmerkte: „Ik zag nooit iemand die het leven op zoveel punten beïnvloedde.” Deze Engelse politicus kwam op 25-jarige leeftijd krachtdadig tot bekering. John Newton raadde hem aan om in de politiek te blijven. Hij zou later aan Wilberforce schrijven: „Ik geloof en hoop dat de Heere je heeft verhoogd tot nut van de kerk en tot nut van de natie.” Ongeveer een jaar na zijn grote verandering schreef Wilberforce in zijn dagboek: „God almachtig heeft twee grote zaken voor mij geplaatst: de afschaffing van slavernij en de reformatie van zeden.”

Minder bekend is dat Wilberforce deel uitmaakte van een hecht netwerk van vrienden die elkaar vrijwel dagelijks zagen. De groep centreerde zich rond Henry Venn, rector van Clapham en een anglicaanse predikant. Bekende figuren in het netwerk waren Henry Thornton, James Stephen, Zachary Macaulay, Granville Sharp, John Shore en Charles Grant. Deze mannen woonden in elkaars buurt en werkten nauw samen, elk in hun positie, op veel onderwerpen. Hun samenwerking werd aangeduid als „een permanente vergadering die op elk moment weer hervat kon worden.”

Wilberforce was zelf betrokken bij niet minder dan zeventig verschillende initiatieven, waaronder het Britse Bijbelgenootschap, het zendingsgenootschap, de maatschappij voor arme werknemers van fabrieken en de maatschappij ter bevordering van de zondagsrust. Hij streed tegen kinderarbeid, voor verbetering van de toestand in gevangenissen, voor de bescherming van dieren, en bevorderde de zending in India. Hij steunde deze initiatieven ook financieel en gaf jaarlijks 25 procent van zijn inkomen weg.

Wanneer impact investment bezield wordt door zo’n geest is het tot zegen. Het voorbeeld van Wilberforce laat zien dat het zelfs de loop van de wereldgeschiedenis kan beïnvloeden. Twee dagen voor de dood van Wilberforce werd de wet aangenomen die het houden van slaven in het Britse rijk verbood. Hij had er 46 jaar met hart en ziel voor gestreden. Hij stierf als een nederige zondaar. Lichamelijk een wrak. Financieel aan de grond. Evenwel een man van kinderlijke vreugde, die in zijn leven door genade iets had vertoond van het beeld van zijn Koning. Een beeld waaraan iedere impactinvesteerder zich moet spiegelen.