Kwadijker Toon Koopmans bezit zo’n 80 hectare grasland in polder Zeevang, ten noorden van Purmerend. ’s Zomers grazen zijn koeien er, ’s winters ganzen en eenden. Luilekkerland, noemt hij het. Aan de overkant van de spoorlijn loopt een man met een geweer. Aan de andere kant ook. „Maar hier mogen ze niet worden verjaagd, dus komen ze bij ons.”

Vroeger graasden er ’s winters schapen, maar dat kan niet meer: de smienten maken het gras op. „Bovendien vertrappen ze het, vooral langs de waterkant. Dan wordt de zachte veengrond kaal en kalft de oever af, soms meters in één winter.”

Om dat te herstellen en om voer aan te kopen ter compensatie van het grasverlies, is geld nodig. Dat komt van de provincie, legt Koopmans uit. De boer moet drie keer per jaar een nieuwe aanvraag indienen. „Maar de vergoeding is altijd te weinig. Er wordt bijvoorbeeld geen rekening gehouden met transportkosten, terwijl die flink kunnen oplopen.”

Langs de waterkant rust een groepje van enkele tientallen smienten. Vooral de volwassen mannetjes zien er prachtig uit, met hun grijs-wit-zwarte lijf en vleugels, grijsbruine borst en roodbruine kop met geel voorhoofd en kruin. De vrouwtjes zijn, net als bij de meeste eenden, wat onopvallender van kleur.

In de zomer broeden de eenden op de toendra in het hoge noorden, in de winter genieten ze met honderdduizenden tegelijk van de rijke Hollandse weiden.

Foerageergebied

Enkele vogels poetsen hun veren. Dan komt de ene na de andere smient overeind en begint te grazen. Schuw zijn ze niet: hier worden ze met rust gelaten. De Zeevang is aangewezen als foerageergebied.

Polder Zeevang, een belangrijk weidevogelgebied, is een van de drie foerageergebieden voor ganzen in Noord-Holland die de provincie tien jaar geleden heeft aangewezen. Daar profiteren ook de smienten van.

„We hebben alleen beleid voor ganzen”, legt provincie-woordvoerster Harriët Wijker uit. „Ganzen horen bij Noord-Holland. Maar omdat ze voor boeren schade veroorzaken, mogen ze buiten de foerageergebieden verjaagd worden. Schade, ook van smienten, wordt vergoed. De vogels hebben rust nodig om in het voorjaar te kunnen terugkeren naar het broedgebied.”

De situatie in Zeevang is extra ingewikkeld omdat het ook een Natura 2000-gebied is, voegt Wijker eraan toe. „Europese regelgeving bepaalt dat ganzen hier al vanaf oktober met rust gelaten moeten worden. Het wegjagen van vogels, ook andere vogels dan ganzen, is daarom vanaf oktober maar zeer beperkt mogelijk.”

Vorig jaar wilde schade-instantie Bij12-Faunafonds de oktoberschade niet vergoeden. Op initiatief van de vrouw van boer Jan Bakker spanden zeventien boeren uit polder Zeevang een rechtszaak aan. Deze zomer stelde de rechter de boeren in het gelijk en werd de vergoeding alsnog uitgekeerd. In een vergelijkbare zaak in Gelderland kregen boeren nul op het rekest.

Slapen

Buiten de foerageergebieden zijn smienten, in tegenstelling tot ganzen, vooral ’s nachts actief, vertelt LTO-woordvoerder Maarten Leseman. „En dan moet de boer slapen en krijgt hij vervolgens geen vergoeding, want hij moet aantoonbaar moeite hebben gedaan om ze te verjagen.”

In polder Zeevang grazen de smienten echter dag en nacht. Bij Koopmans’ buurman Bakker richten de eenden doorgaans de meeste schade aan. „Bij mij loopt de hoogwatersloot door het land en tot het dorp toe ligt hij vol smienten”, zegt Bakker. Hij steekt de weg over, opent het hek en loopt een stukje het drassige weiland in. „Het zijn net sprinkhanen. Ze beginnen hier bij het water en grazen voor zich uit. Aan de kleur kun je al zien waar ze geweest zijn.”

De strook langs het water, waar de smienten eerst grazen, is nu geelgroen. In de winter herstelt het gras zich niet, dus zal het geelgroen opschuiven en plaatsmaken voor zwart.

De smienten echter lijken tevreden met deze plek om op krachten te komen en de winter te overleven, voordat ze straks weer terugvliegen naar het noorden.