Gepersonaliseerd leren, wat is dat eigenlijk? Het gaat om de opvatting dat de behoeften van de leerling centraal staan in het onderwijsproces. Wat en hoe een kind leert, is afhankelijk van persoonlijke talenten, interesses en leerstijlen. Als je dat consequent doorvoert, zijn de gevolgen voor het onderwijs groot. Elke leerling kiest dan zijn eigen leerroute. Dat zal het einde van het jaarklassensysteem, van het rooster en het klassikale lesgeven betekenen. Je kunt je afvragen of dat erg is.

Ons onderwijsstelsel is gericht op het industriële tijdperk. De vergelijking met een lopendebandsysteem is niet moeilijk te maken. En het valt niet te ontkennen dat leerlingen steeds moeilijker te motiveren zijn voor school, omdat ze niet ervaren dat school aansluit bij hun leven en ze buiten school meer en makkelijker leren.

Het is goed om daarover van gedachten te wisselen. In de kern waren we het eens. Natuurlijk moet school rekening houden met een veranderende samenleving. Natuurlijk kun je leerlingen alleen uitdagen door een appel op wat hen aanspreekt of waar ze goed in zijn.

De vraag naar de gevolgen voor de identiteitsontwikkeling blijft echter staan. Wat doet het met kinderen als eigen behoeften altijd centraal staan? Leren ze dan om rekening te houden met anderen? Geef je zo niet toe aan de moderne roep om zelfontplooiing in plaats van de christelijke opdracht tot zelfverloochening? En is gepersonaliseerd leren daadwerkelijk verenigbaar met de overdracht van christelijke waarden en normen?

Ik ben er niet gerust op. School is niet slechts bedoeld om leerlingen op te leiden tot deelname aan de maatschappij, ze is vooral een oefenplaats. De plek waar je leert om je te verhouden tot God, je naaste, je omgeving en jezelf. Reflectie daarop kan niet plaatsvinden zonder contact met leeftijdsgenoten en zonder leraar als rolmodel, die onderwijst én voorleeft.

Ook het congres over 100 jaar onderwijsvrijheid vorige week vrijdag ging over de toekomst. Als laatste sprak een trendwatcher over de steeds sneller gaande veranderingen in de maatschappij. Onze samenleving wordt vloeibaar. Hiërarchie is van vroeger. Gezag verdwijnt. Structuren die zekerheid bieden, vallen weg. Het speelbord is steeds weer leeg. Het leven lijkt iedere dag opnieuw uitgevonden te moeten worden. Daar hebben we ons in het onderwijs toe te verhouden.

Tijdens het congres mochten we onze droomschool ontwerpen. Dat leverde uiterst vage plaatjes op, bestaande uit algemeenheden die iedereen wel kan onderschrijven. Geen wonder, gezien de diversiteit van het publiek. Over de reformatorische droomschool kan echter geen onduidelijkheid bestaan. Ik zou haar willen omschrijven met de vier metaforen die prof. dr. Herman Paul in zijn boek ”De strijd om het hart” in een ander verband aanhaalt.

De school moet iets hebben van de kostschool, waar levensdiscipline aangeleerd wordt. Van het kunstenaarsatelier, waar liefdevol gewerkt wordt aan vaardigheden voor het leven. Van het klooster, waar van tijd tot tijd de stilte betreden wordt om onze afhankelijkheid van God te belijden. En van de marktplaats, waar het gesprek met andersdenkenden over wat ons beweegt wordt gevoerd. Die school is een gemeenschap waar geoefend wordt voor het leven, onder leiding van authentieke identiteitsdragers, die hun werk doen uit liefde tot God en de kinderen.

Die droomschool staat of valt niet bij veranderingen in de samenleving. Wel bij de geloofszekerheid –onder ouders en leerkrachten– dat God regeert.

Reageren? welbeschouwd@refdag.nl