Het systeem stimuleert bedrijven nu te weinig om hun CO2-uitstoot te verlagen, omdat er te veel emissierechten in omloop zijn. Het totaalaantal rechten in het Emission Trading System gaat vanaf 2021 jaarlijks met 2,2 procent omlaag, waardoor vervuilende bedrijven meer moeten gaan betalen voor hun CO2-uitstoot. Het betreft ruim 12.000 industriële bedrijven en energieproducenten.

Lidstaten mogen emissierechten schrappen als ze een kolencentrales sluiten, waardoor dat de CO2-prijs niet verlaagt. „Dat neemt het laatste excuus weg van Nederlandse politici die onze kolencentrales langer open willen houden”, aldus Europarlementariër Bas Eickhout (GroenLinks).

Eickhout onderhandelde mee, maar is niet onder de indruk. „Het wordt niet het vlaggenschip voor EU-klimaatbeleid. Aanvullend nationaal en Europees beleid blijft essentieel.” Gerben-Jan Gerbrandy (D66) betreurt het dat er bij veel lidstaten „een gebrek aan ambitie” is.

Esther de Lange (CDA) erkent dat geen sprake is van „fossielvrije shocktherapie”. „Deze deal zal leiden tot een geleidelijke en grootschalige transformatie van onze economie naar een meer duurzame productie en het halen van de klimaatdoelstellingen van Parijs.”

Van de opbrengsten wordt een fonds opgericht, waar volgens Gerbrandy ruim 7,5 miljard euro inkomt voor innovatieve industrieprojecten en schone energietechnologie. Het geld mag niet worden geïnvesteerd in kolen. Voor de twee armste lidstaten, Roemenië en Bulgarije, is onder voorwaarden een uitzondering gemaakt.

De 28 EU-landen bepaalden hun positie in februari na veel getouwtrek. Negen lidstaten, waaronder Italië en Polen, stemden tegen uit vrees voor schade aan hun industrie. Een aantal Scandinavische en West-Europese en landen had ambitieuzere doelen in gedachte. Europa heeft als doelstelling de uitstoot van CO2 in 2030 met 40 procent te verminderen vergeleken met 1990.