Honderd jaar geleden sprak minister Arthur James Balfour namens de Britse regering zijn steun uit voor de stichting van een Joods nationaal tehuis in de landstreek Palestina. De brief van Balfour, beter bekend als de Balfourverklaring, was een belangrijke mijlpaal in de totstandkoming van de staat Israël. Iets meer dan dertig jaar na de Balfourverklaring werd de Israëlische onafhankelijkheid uitgeroepen. Volgend jaar viert de Joodse staat zijn zeventigste verjaardag.

Israël leeft ook na zeventig jaar nog niet in vrede. Aan de noordgrens bereidt terreurorganisatie Hezbollah al geruime tijd een nieuwe oorlog voor, terwijl het zuiden van het land nog regelmatig getroffen wordt door raketten vanaf de Gazastrook. Ook binnen de landsgrenzen van Israël vinden er nog steeds terroristische aanslagen plaats. Desondanks behoren existentiële oorlogen tot het verleden. Zo dreigde Israël in 1948, 1967 en 1973 letterlijk van de kaart te worden geveegd.

Er werd vrede gesloten met de buurlanden Egypte (1979) en Jordanië (1994) en Israël onderhoudt tegenwoordig goede betrekkingen met deze landen. Met Egypte is de samenwerking, na een korte pauze in 2011, toen de moslimbroederschap aan de macht kwam, beter dan ooit.

Technologie

Israël is militair sterker dan ooit tevoren. Geen enkel land in het Midden-Oosten kan Israël evenaren op zee, op land of in de lucht. Het land telt vandaag de dag bijna 9 miljoen inwoners, van wie de levensverwachting een van de hoogste in de wereld is. Israëls economie bloeit, zijn bruto binnenlands product (bbp) is vergelijkbaar met dat van Europese landen. Ook heeft het land zich, ondanks de afwezigheid van natuurlijke hulpbronnen, weten op te werken tot koploper in technologische ontwikkelingen zoals zonne-energie, waterzuivering en computertechnologie. Kennis die maar al te gretig door andere landen wordt geïmporteerd.

Deze sterke positie, in een Israël vijandig gezinde regio, is niet zonder slag of stoot bewerkstelligd. Maar in 2017 kan geen land in de regio eromheen: de Joodse staat is een onomkeerbaar feit. In de huidige chaos van het Midden-Oosten profiteren vredespartners Jordanië en Egypte van een krachtig en stabiel Israël. Economische samenwerking met Israël heeft geleid tot een sterke groei van de Jordaanse economie. Bovendien werken de landen samen op het gebied van waterbehoud in de dorstige regio. Egypte profiteert van de goede betrekkingen met Israël in de strijd tegen terroristen in de Sinaïwoestijn.

Historische kans

De voordelen van samenwerking met Israël worden nu ook opgemerkt door andere soennitische landen. De Verenigde Arabische Emiraten en Saudi-Arabië verkennen achter de schermen de opties om banden met Israël aan te knopen. De nieuwe Saudische kroonprins Mohammad Bin Salman bijvoorbeeld is bezig met het hervormen van zijn land en bracht in september een onofficieel bezoek aan de Joodse staat, om over regionale vrede te praten.

De gemeenschappelijke dreiging van de sjiitische staat Iran speelt hierin een grote rol en is een verbindende factor. Iran steunt Hezbollah, dat Israëls noordgrens bedreigt, maar ook de Huthirebellen in Jemen, die aanvallen plegen in het grensgebied met Saudi-Arabië. De oude tegenstellingen tussen Arabische landen en Israël lijken hier en daar voorzichtig plaats te maken voor een pragmatischer opstelling.

Israël heeft momenteel de historische kans om, na Egypte en Jordanië, ook vrede te sluiten met Saudi-Arabië en zijn bondgenoten. Een mogelijk obstakel is het conflict tussen Israël en de Palestijnen. Maar de nieuwe relaties met de soennitische buren bieden ook mogelijkheden om vredesonderhandelingen met de Palestijnen nieuw leven in te blazen. De soennitische buren kunnen in deze situatie als onderhandelaar en bewaker van een mogelijk vredesakkoord optreden. Een nieuwe top-downbenadering, tegengesteld aan de bottom-upbenadering die eerder onder leiding van de VS (1995 en 2000) geprobeerd werd, maar mislukte.

Europa

Het is niet onwaarschijnlijk dat Israël ooit in vrede met zijn buurlanden zal kunnen leven. Daarvoor hoeven we slechts te kijken naar onze eigen Europese geschiedenis. De afgelopen 150 jaren werden vooral gekenmerkt door bloedige oorlogen. Toch bestaat er vandaag de dag een stabiele vrede tussen voormalige Europese aartsvijanden. Vredesakkoorden komen vaak niet voort uit ideologische maar uit strategische en pragmatische beweegredenen.

Honderd jaar na de Balfourverklaring wordt ook voor Arabische landen duidelijk dat de oprichting van Israël onomkeerbaar is. In de chaos van het huidige Midden-Oosten, waar Iran regionale hegemonie nastreeft, ligt een kans voor een strategische coalitie tussen Israël en soennitische landen.

De auteur is stafmedewerker bij het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI). Het CIDI houdt op 8 november een symposium in Den Haag ter gelegenheid van 100 jaar Balfour. Aanmelden kan via cidi.nl.