De premier ging daarmee niet zo ver als minister De Grave van Defensie, die een half uur eerder, gevraagd naar de inzet van Nederlandse F-16’s en Orion-patrouillevliegtuigen, enigszins cryptisch antwoordde: „Ja, ik heb begrepen dat ze gaan, maar ik kan niet bevestigen dat er al concrete afspraken met de VS liggen wat de vliegtuigen in Afghanistan gaan doen."

Volgens generaal-majoor Starink, plaatsvervangend bevelhebber van de luchtmacht, zoeken de Amerikanen „naar landen die meer kunnen dan alleen bommen gooien." Hij zei dit gisteren desgevraagd op de luchtmachtbasis Leeuwarden, waar hij een boek over vijftig jaar vrouwen bij de luchtmacht in ontvangst nam. Aanvankelijk zou de bevelhebber, luitenant-generaal Berlijn, de honneurs waarnemen. „Die zit echter bij de premier", aldus Starink.

Nederland heeft de Verenigde Staten zes F-16-fotoverkenningsvliegtuigen en drie à vier Orion-patrouillevliegtuigen aangeboden om de vluchtelingenstromen in Afghanistan in kaart te brengen. Het gaat niet om gevechtstaken, maar om ondersteuning van de Amerikaans-Britse acties. „We zijn opgevallen in de Kosovo-crisis", aldus Starink. „Verkennen, daar zijn we goed in. Het is nodig. Er staat in Afghanistan niet op iedere hoek een politieman die doorgeeft hoeveel vluchtelingen er onderweg zijn."

Trager
De F-16’s van de luchtmacht zijn uitgerust met gewone en infraroodcamera’s en kunnen hun werk doen boven Afghaans grondgebied. Orions zijn logger en trager en kunnen worden ingezet in de regio. De Orions van de marine fungeren meestal als kustwacht –bijvoorbeeld bij de Nederlandse Antillen– maar hebben ook waargenomen in de Balkan.

Volgens Starink kunnen de vliegtuigen „binnen enkele dagen" weg zijn. „Wij hoeven daar geen weken over te doen, zoals bij andere onderdelen van de krijgsmacht het geval is." De F-16’s en de Orions zouden moeten opereren vanaf een basis in Pakistan. „Daaraan zitten nog enkele juridische haken en ogen."

De luchtmacht beschikt over achttien F-16’s die de verkenningsmissies kunnen uitvoeren. De marine heeft tien Orions (twee op de Antillen, een op IJsland en zeven op Marinevliegkamp Valkenburg bij Leiden). Sinds twee weken is een Nederlandse commodore van de luchtmacht gestationeerd in het militaire hoofdkwartier in Tampa (Florida), dat de strijd in Afghanistan coördineert. Volgens het ministerie van Defensie zullen de gesprekken in Tampa naar verwachting „nog geruime tijd duren."

Clusterbommen
Het kabinet heeft geen reden te twijfelen aan de doelgerichtheid, proportionaliteit en effectiviteit van de inzet van clusterbommen bij de Amerikaans-Britse acties tegen Afghanistan. Op basis van vertrouwelijke informatie van minister De Grave van Defensie maakt het kabinet zich momenteel geen zorgen over het gebruik van clusterbommen met antipersoneelsmijnen, zo zei de premier gisteren.

Kok zei verder dat er geen reden is om in Nederland drastische veiligheidsmaatregelen te nemen ter bescherming van kwetsbare objecten, zoals kerncentrales. In de VS is bijvoorbeeld het luchtruim boven kerncentrales gesloten en in Frankrijk worden dergelijke installaties beveiligd met luchtafweer.

Volgens Kok hoeft Nederland zich op dit moment echter geen zorgen te maken. Er zijn geen bijzondere dreigingen geconstateerd. Wel is er een grote alertheid en worden via draaiboeken veiligheidsrisico’s gedekt.