Zes gevangenen vertellen bezoekers van een tentoonstelling over het leven van Anne Frank de komende twee weken het verhaal over oorlog, uitsluiting en discriminatie. Jeroen gaf met medegevangene Sebas de eerste rondleiding, aan mbo-scholieren van ROC Friese Poort.

Sebas voelt zich verbonden met het verhaal van Anne Frank, zo laat hij weten. „De familie van mijn moeder is Roma. Mijn moeder overleefde de oorlog gelukkig wel omdat ze met een Nederlandse kamper was getrouwd, maar haar vier broers werden gedeporteerd naar Sobibor.”

De tentoonstelling bestaat uit een lange rij panelen met foto’s van de familie Frank en opschriften. Daarnaast staan een paar vitrines. Sebas: „Die Jodenster vind ik het interessantst. Het is een van de weinige tastbare onderdelen van de tentoonstelling. Telkens als ik ernaar kijk, vraag ik me af wie hem heeft gedragen en probeer ik me voor te stellen wat die persoon heeft meegemaakt.”

Uitsluiting

De tentoonstelling gaat niet alleen over Anne Frank en de Holocaust, maar ook over vooroordelen en uitsluiting in de huidige maatschappij. Geestelijk verzorger Lammert Neijmeijer noemt dit thema voor veel gevangenen aansprekend. „Joden werden tijdens de Tweede Wereldoorlog uitgesloten van de rest van samenleving. Het thema uitsluiting is voor gevangenen heel herkenbaar. Als zij na hun detentie straks terugkeren in de maatschappij hebben zij ook vaak last van een stigma. Mensen hebben zo gauw een vooroordeel klaar over ex-gedetineerden.”

In die vooroordelen herkent Sebas zich ook. „Ik kom oorspronkelijk uit een woonwagenkamp en heb wel gemerkt dat ik daardoor anders werd behandeld. Er werd vaak gezegd dat mensen van een woonwagenkamp stelen, terwijl ik dat nooit heb gedaan. Het hoge criminaliteitscijfer onder Roma heeft volgens mij voor een deel ook met die vooroordelen te maken. Wanneer je nergens wordt aangenomen omdat iedereen je als dief ziet, ga je misschien noodgedwongen wel stelen.”

Hokje

Jeroen ziet ook overeenkomsten, vooral met het leven in de gevangenis. „Je wordt hier door je medegevangenen in eerste instantie beoordeeld op je delict. Bij binnenkomst wordt als eerste gevraagd wat je hebt gedaan. Medegevangenen vellen dan direct een oordeel en plaatsen je in een hokje.”

De zes gevangenen verzorgen dagelijks twee rondleidingen. De gidsen hebben zodoende weer even contact met de buitenwereld. Om kwart voor vijf keren ze terug naar de afdeling en gaat de celdeur achter hen dicht. Jeroen: „Doordat wij rondleidingen geven, brengt de tentoonstelling de samenleving in de gevangenis.”

Medegedetineerde Maikel is dankbaar dat hij rondleidingen mag verzorgen. „We zijn in twee dagen voorbereid. We hebben ons volledig op de geschiedenis van Anne Frank gestort. Dat was erg leerzaam. Ik vind het waardevol om die kennis met anderen te delen en de boodschap mee te geven om anderen niet te snel in hokjes te plaatsen.”

De tentoonstelling over Anne Frank reist sinds 2002 rond. „We hebben deze tentoonstelling zo opgezet dat ze voor een breed publiek toegankelijk is, en niet alleen voor Nederlanders begrijpelijk is”, zegt coördinator van de tentoonstelling Levien Rouw. „Deze tentoonstelling is bijvoorbeeld ook in Colombia en Zuid-Afrika te zien geweest, en nu voor het eerst in Friesland.”

Criminaliteit

Op initiatief van de stichting Exodus, die opvang en begeleiding biedt aan ex-gedetineerden, werd de expositie binnen de gevangenismuren gehaald. „Het verhaal is confronterend voor de gevangenen”, zegt Marloes Berings van Exodus. „Het gaat over het maken van bewuste keuzes. Laat je je leiden door vooroordelen, of denk je kritisch na? Het is voor de gevangenen belangrijk om zich dat soort vragen te stellen. Al is het maar om te voorkomen dat ze na hun detentie terugvallen in hun oude gewoonten en weer de criminaliteit ingaan.”

De namen van de gevangenen zijn gefingeerd.