„Niet de hipste kerk van Utrecht”
Achter hoge huizenblokken, in de achtertuinen van de Biltstraat en de Wittevrouwensingel, staat de christelijke gereformeerde kerk van Utrecht-Centrum. De gemeente van de Singelkerk bestaat 125 jaar.
Diaken Jordi de Vries is de gastheer. Hij weet hoe de gemeente getypeerd kan worden: „Wij zijn niet de hipste kerk van de stad, niet de grootste gemeente van Utrecht en hebben ook niet de meest blitse diensten. We willen gewoon als christelijke kerk aanwezig zijn in de stad, waar we het Evangelie mogen doorgeven aan iedereen die dat maar horen wil.”
De christelijke gereformeerde kerk te Utrecht werd op 24 juli 1892 geïnstitueerd. Al een jaar later werd het nieuwe kerkgebouw aan de Wittevrouwensingel (toen Het Singel) in gebruik genomen. De gemeente groeide zo snel dat twee jaar later de kerk al moest worden uitgebreid. Als het moest, konden er toen wel duizend kerkgangers een plekje vinden.
De ouderwetse zaalkerk is volgezet met houten banken. In de zijgevels bevinden zich spits- en rondboogvensters met glas-in-loodramen. Er is een liturgisch centrum, met daarop de kansel, een doopvont, een paaskaars op een standaard, een digitale piano en een liturgische tafel met een avondmaalstel. Links van de kansel hangt een houten kruis aan de muur.
Op zondagmorgen zijn er gemiddeld zo’n 120 kerkbezoekers, zegt De Vries. „De middagdiensten worden veel minder goed bezocht. Als we gezamenlijke diensten hebben met de gereformeerde kerk vrijgemaakt of met de Nederlands gereformeerde kerk (zie kader) is het een stuk voller. Dan zijn er ongeveer 200 bezoekers.”
De kerkenraad is bezorgd over de toekomst van de gemeente, niet vanwege het aantal kerkgangers, maar vanwege moeite om in de ambten te voorzien. Er zijn maar twee ouderlingen. De Vries is de enige diaken. Veel pastoraal werk wordt al jaren door andere gemeenteleden gedaan.
Het ledental is stabiel, net boven de 200 zielen. Het komt regelmatig voor dat jongeren die in de stad hebben gestudeerd in Utrecht blijven wonen, ook als ze een gezin hebben gesticht en kinderen hebben. „Veel jongeren willen de stad niet verlaten, willen als christen iets betekenen voor Utrecht.”
De oude voordeur, met daarnaast de eerste steen uit 1893, leidt naar een steeg met een poortje dat toegang tot de kerk geeft. De voormalige pastorie naast de steeg en de woning boven de poort vormen nu samen een studentenhuis, onderdeel van het internationale studentenwerk waarmee de gemeente in 2015 gestart is.
In de consistoriekamer is ds. M. Bergsma bezig met het maken van een preek. Vier weken geleden deed hij hier intrede. Eén dag per week ondersteunt hij het studentenwerk. De predikant vindt het ideaal, studeren in de kerk. „Door de verhuur van zalen komen hier best wat mensen over de vloer. Je spreekt hier sneller mensen dan in je eigen studeerkamer.”
Aan de muur hangen portretten van hen die hier zijn voorgegaan, onder wie de predikanten A. M. Berkhoff, G. Wisse, B. J. Oosterhoff en W. van ’t Spijker. Er hangt ook een grote foto van een synodevergadering die ongeveer een eeuw geleden in de kerkruimte werd gehouden, met eerbiedwaardige mannen in zwarte pakken achter tafels met een groen laken er op.
Achter de kerk bevindt zich een verengingsgebouw uit de jaren zeventig van de vorige eeuw. Daarboven woont de beheerder. Hij zorgt voor de verhuur van zaalruimte aan allerlei organisaties, voor diaconale doeleinden, voor activiteiten van studenten of bijeenkomsten van de burgerlijke gemeente. „We zitten midden in de stad”, zegt De Vries. „Wij zijn geen commerciële instantie, maar verhuur van zaalruimte is hier wel een lucratieve bezigheid.”
Preekplaatsen en kanselruil
Uit de christelijke gereformeerde kerk Utrecht-Centrum ontstond in 1948 de gemeente Utrecht-West (Mattheüskerk). In de jaren zeventig kwam er een samenwerkingsvorm tot stand tussen de christelijke gereformeerde kerk te Utrecht-Centrum en de Nederlands gereformeerde Jeruzalemkerk. Er ontstond kanselruil en er worden sindsdien regelmatig gezamenlijke kerkdiensten gehouden. Een gezamenlijke preekplaats in Nieuwegein leidde in 1984 tot de stichting van een samenwerkingsgemeente. De gemeente was tussen 2000 en 2009 ook betrokken bij het ontstaan van de Nederlands gereformeerde kerk RijnWaarde in de Utrechtse wijk Leidsche Rijn. Sinds 2007 is er ook sprake van samenwerking met de beide vrijgemaakt-gereformeerde kerken in Utrecht, vooral met de Rehobothkerk.
