Koning Willem III wilde blijkbaar een ruime keuze hebben toen hij op zoek ging naar een tweede vrouw. Het echtpaar Waldeck en Pyrmont had zes dochters; van hen was echter de oudste al overleden toen Willem III op zoek ging.

Emma’s ouders waren Georg V Victor, vorst van Waldeck en Pyrmont, en Helena van Nassau-Weilburg, een afstammeling uit de toen nog bestaande Duitse tak van de Nassaus. Helena was een moderne vrouw. Ze had een brede opvoeding genoten, waarbij zij veel had geleerd van haar Engelse gouvernante. Zo voedde ze haar kinderen ook op: met een Engelse gouvernante en met veel aandacht voor sociale verplichtingen.

Op die manier leerde Emma al heel vroeg uitstekend Engels. Moeder was anti-Pruisisch en pro-Engels, en dat was in de negentiende eeuw heel uitzonderlijk. Vader Georg Victor was erg geïnteresseerd in wetenschap en minder in militaire zaken.

Ziek

Hun eerste kind, prinses Sophie (1854-1869), genoot geen goede gezondheid. Zij was het zorgenkindje en vrijwel altijd ziek. Ze had tuberculose en kon amper leven in het klimaat van Slot Arolsen, waar de vorstelijke familie woonde en nog steeds woont. Het gezin verbleef daarom vaak aan de Rivièra en vooral aan de Engelse kust in Torquay, waar een subtropisch klimaat heerst. Dat deed Sophie goed. ’s Zomers reisden ze dikwijls naar Zweden en Noorwegen om familie te bezoeken. Hun tante Sophie was getrouwd met de Zweedse koning Oscar II, en de banden waren hecht.

Tijdens een verblijf in Torquay stierf de 15-jarige Sophie. Emma schreef aan haar gouvernante: „Mama wil, dat ik u schrijf om u mee te delen dat onze lieve Sophie nu een Engel in de hemel is.”

Emma heeft zwaar onder dit verlies geleden. Ze heeft zich nadien altijd ingezet voor de bestrijding van tuberculose. Als koningin-moeder richtte zij in Nederland klinieken op waar tuberculosepatiënten werden verzorgd. De Emmacollecte werd daarvoor in het leven geroepen. In 1929, tijdens het enige interview dat ze ooit gaf, vertelde Emma hoezeer de dood van Sophie haar destijds had aangegrepen.

Ziel

Moeder Helena was „de ziel van alles”, aldus haar kleindochter koningin Wilhelmina in haar memoires ”Eenzaam maar niet alleen”. En dat klopte wel. Zij bestierde het huisgezin met ferme hand.

Toen haar goed uitziende dochters de huwbare leeftijd bereikten, ging ze naarstig op zoek naar goede huwelijkskandidaten.

Volgens Alice, een andere kleindochter, eiste grootmoeder alle aandacht voor zichzelf op. Meestal hield ze het bed, of zat ze aan een rolstoel gekluisterd. Maar als er een huwelijkskandidaat voor een van haar dochters langskwam, veerde ze op en werd ze superactief.

Helena had voor de Nederlandse koning, toen die op bezoek kwam, haar tweede dochter, Pauline (1855-1925), in gedachten. Maar die barstte in tranen uit toen ze hoorde dat de oude Willem háár had uitverkoren.

Emma offerde zich daarop op en bood zich aan in Paulines plaats. Emma was flinker en had een groot verantwoordelijkheidsgevoel. En ze was intelligenter.

Al verliefd

Bovendien, Pauline was al verliefd op een andere prins, Alexis zu Bentheim-Steinfurt, die echter in de ogen van moeder Helena wat beneden haar stand was. Toch trouwde het stel in 1881. En het werd een gelukkig huwelijk. Ze woonden in Slot Bentheim –net over de grens bij Oldenzaal– en in Slot Steinfurt.

Het was niet ver van zus Emma, met wie ze een innige band had. Emma ging vaak vanuit Apeldoorn met de auto naar Bentheim, zeker toen ze ouder werd. Andersom kwam Pauline dikwijls naar Het Loo.

Pauline en Alexis kregen acht kinderen: vijf zoons en drie dochters, van wie prinses Emma van Bentheim slechts zestien werd. Paulines oudste zoon wilde niet deugen, dus de opvolging ging naar de tweede zoon, vorst Viktor Adolf van Bentheim.

Diens zoon is de huidige vorst Christiaan (93), het petekind van koningin Emma. Bij hem in de woonkamer staat een grote foto van tante Emma. Hij weet nog goed dat ze in een statige auto arriveerde en dat hij meer aandacht had voor de auto dan voor die oude tante uit Nederland.

Marie

Marie (1857-1882) was verreweg de knapste van het stel. Toen de jonge kroonprins Wilhelm van Württemberg langskwam, zag moeder Helena haar kans schoon. Wilhelm was op slag verliefd op Marie. Ze trouwden al in februari 1877, toen ze nog maar negentien was. Er was kritiek op dit huwelijk: Waldeck en Pyrmont was een te laag vorstenhuis voor het koninkrijk Württemberg, vonden velen.

Nog in het jaar van de bruiloft werd dochtertje Pauline geboren. Marie kreeg nog een zoon, Ulrik, maar die werd slechts vijf maanden oud. Twee jaar later was kroonprinses Marie weer in verwachting, maar op 24 april 1882 werd er een levenloos meisje geboren.

Een week later stierf Marie aan complicaties bij de geboorte. Ze was net geen 25 jaar geworden. Het was een grote slag voor Emma, maar vooral voor echtgenoot Wilhelm. Hij kwam nooit over dit verlies heen en bleef altijd wat verbitterd. Zijn tweede huwelijk was geen succes en er kwamen geen kinderen uit voort.

Maries dochter Pauline ontwikkelde zich tot een zeer dominante dame. Ook na de ineenstorting van het Hitlerregime bleef ze de naziprincipes trouw.

Intelligentste

Drie jaar na de geboorte van Emma kwam Helena ter wereld, wat opnieuw teleurstelling gaf, want er was nog steeds geen zoon. Helena (1861-1922) was verreweg de intelligentste van de zusters. Ze gaf zelf les en haar vader benoemde haar tot hoofd der scholen in het vorstendom.

Toen de jongste zoon van koningin Victoria, prins Leopold, op zoek was naar een bruid, kwam er een ontmoeting tot stand met Helena van Waldeck en Pyrmont. Leopold leed aan de erfelijke ziekte hemofilie. De kans was groot dat hij niet oud zou worden. Helena was voor hem de perfecte vrouw en ze trouwden.

Moeder Helena was natuurlijk zeer ingenomen met dit huwelijk: háár dochter trouwde met de zoon van koningin Victoria. Leopold was erg trots op zijn vrouw, omdat iedereen versteld stond van haar kennis. Ze was erg goed in wiskundige vraagstukken. Koningin Victoria was er verbaasd over dat een Duitse prinses zo intelligent kon zijn.

Het stel kreeg een dochter, Alice. Toen Helena weer in verwachting was, ontvluchtte Leopold vanwege zijn ziekte het ongezonde Engelse klimaat en ging naar Cannes. De dag na zijn aankomst gleed hij uit, kreeg bloedingen en stierf de volgende dag, dertig jaar oud. Vier maanden later werd er een zoontje geboren.

Helena bleef in Engeland wonen. Ze bezocht wel haar familie in Duitsland.

Helena had altijd gezegd dat ze begraven wilde worden in de plaats waar ze stierf. In de zomer van 1922 bezocht ze een geheel geïsoleerde streek, Hinterriss in Tirol. Een prachtig gebied in Oostenrijk, maar alleen te bereiken via een kleine weg vanuit Beieren. Daar bezocht ze het jachtgebied van haar zoon en daar stierf ze onverwacht aan een hartaanval. Volgens haar wens werd ze daar begraven.

Haar dochter Alice van Athlone (1883-1981), nicht van Wilhelmina, bleef altijd nauwe banden met de Oranjes houden.

Broer

Na Helena werd in 1865 de lang verwachte zoon Friedrich geboren. Hij was de laatste regerende vorst van Waldeck en Pyrmont. In 1918, na de Eerste Wereldoorlog, maakte de revolutie een eind aan de macht van alle Duitse vorstenhuizen.

Acht jaar na de geboorte van Friedrich kwam er nog een nakomertje, Elisabeth (1873-1961). Lily werd ze genoemd. Ze was bepaald geen schoonheid. Toen ze nog maar vijftien jaar was, stierf moeder Helena, in 1888. Lily verbleef daarna veel bij haar zusters, vooral Emma en Pauline. Koningin Wilhelmina schrijft in ”Eenzaam maar niet alleen” over haar tante Lily, die zeven jaar ouder was dan zij. Ze konden uitstekend met elkaar overweg en dat is altijd zo gebleven. Lily was lange perioden op Het Loo.

Ze trouwde in 1900 met Alexander vorst van Erbach-Schönberg en samen kregen ze vier kinderen. In 1937 werden Alexander en Lily evenals hun oudste zoon lid van de partij van Hitler, de NSDAP. In 1938 was zij meter bij de doop van Beatrix. Lily was het enige Duitse familielid met wie koningin Wilhelmina contact heeft gehouden. Elisabeth stierf in 1961, 88 jaar oud en precies een jaar voor Wilhelmina.

>>rd.nl/konhuis

Gezin van zeven

Koningin Emma kwam uit een gezin van zeven kinderen:

Sophie (1854-1869)

Pauline (1855-1925)

Marie (1857-1882)

Emma (1858-1934)

Helena (1861-1922)

Frederik (1865-1946)

Elisabeth (1873-1961)

Van grote betekenis voor Nederland

Willem III (61 jaar) en Emma (20) trouwden op 7 januari 1879. Zij werd direct de nieuwe koningin der Nederlanden. Het paar vertrok naar Nederland. Emma zag haar koninkrijk toen voor het eerst als vorstin. Ze zou een grote rol vervullen in haar nieuwe land.

Haar enig kind, Wilhelmina, werd in 1890 koningin, na de dood van Willem. Ze was toen nog maar tien. Emma was eerst regentes voor haar dochter, totdat deze in 1898 de leeftijd van achttien had bereikt en zelf de regering aanvaardde. Emma was van 1879 tot 1890 koningin, daarna koningin-regentes en van 1898 tot haar dood in 1934 koningin-moeder der Nederlanden.

Al die jaren was haar familie haar zeer dierbaar en de banden bleven hecht tot aan haar dood. Ze had intensief contact met haar zussen en broer. Van de zusters bleef Emma het langst in leven, op haar jongste zus na, maar die was dan ook veel jonger. Haar broer Friedrich stierf in 1946. Hij was, toen Emma op haar sterfbed lag, bij haar in haar laatste momenten.