Zijn invloed in Engeland en daarbuiten was in de zeventiende eeuw bijzonder groot. In Nederland was Perkins de meest vertaalde puritein tijdens de eerste helft van de Gouden Eeuw. Toch konden Perkins’ geschriften tot in onze tijd alleen in zeventiende-eeuwse folio-edities gelezen worden, terwijl werken van andere puriteinen allang beschikbaar waren via uitgevers zoals de Banner of Truth. Een belangrijke reden is dat een negentiende-eeuwse uitgave van Perkins’ werken niet beschikbaar was en een nieuwe editie financieel lange tijd niet haalbaar.

Daarom is het echt een mijlpaal te noemen dat Perkins’ geschriften beschikbaar komen in een tiendelige uitgave die wordt verzorgd door de Amerikaanse uitgever Reformation Heritage Books. De spelling is in geringe mate aangepast, zodat de uitgave in verregaande mate overeenkomt met de oorspronkelijke editie.

De eerste vier delen bestaan uit Perkins’ exegetische werken, deel 5 tot en met 7 zullen zijn theologische geschriften beslaan, de laatste drie delen zijn stichtelijke geschriften. Tot nu toe zijn de deel 1 tot en met 4 verschenen, terwijl de verwachting is dat de overige binnen enkele jaren op de markt komen.

Preken

Perkins’ exegetische werken zijn te herleiden tot de preken die hij heeft gehouden in de tijd dat hij was verbonden aan de kerk van Great St Andrew’s in Cambridge. Hij heeft diverse prekenseries gehouden: over Jezus’ woestijnverzoeking (Mattheüs 4), de Bergrede (Mattheüs 5-7) en de Galatenbrief. Deze zijn in de eerste twee delen terechtgekomen. In de delen 3 en 4, die recent zijn verschenen, komt de vervolgstof over respectievelijk Hebreeën 11, de brief van Judas en Openbaring 1-3 aan de orde.

In deze selectie zien we verschillende accenten die Perkins typeren. Allereerst krijgen we zicht op zijn methode van Schriftuitleg en prediking. Hij gaat nauwkeurig in op de betekenis van Schriftwoorden, maar hij besteedt eveneens uitvoerige aandacht aan de toepassing met het oog op het geestelijke leven en de tijdsomstandigheden.

Juist zijn toepassingen geven zicht op de maatschappelijke, kerkelijke en geestelijke context waarin hij stond. De opwekking in de brief van Judas om de leer te bewaren die door de vaderen is overgeleverd (vers 3) plaatst hij tegenover rooms-katholieke dwalingen, evenals tegenover allerlei gedachten van gemeenteleden binnen de Engelse kerk. Deze leer is voor Perkins de gereformeerde, met als hart de rechtvaardiging door het geloof, die hij in zijn verklaring van de Galatenbrief uitvoerig bespreekt.

De nadruk op de rechte leer komen we ook tegen in Perkins’ uitleg van Openbaring 2 en 3, waar de zeven Klein-Aziatische gemeenten worden bedreigd door dwalingen die afleiden van het evangelie van Christus en de rechtvaardiging.

Geloofspraktijk

In zijn verklaring van Hebreeën 11 zien we echter dat Perkins even sterk inzet op de praktijk van het geloof. Dit wordt duidelijk in zijn weerlegging van rooms-katholieke kritiek dat de rechtvaardiging een losbandig leven tot gevolg zou hebben. Hij wil hiermee echter ook de protestantse schijngelovige aanspreken, voor wie het geloof uitsluitend een zaak is van het verstand of van allerlei gewoonten.

Perkins ziet de geloofspraktijk veelkleurig aan de orde komen in het leven van de oudtestamentische vromen. Zij laten niet alleen zien dat het echte geloof vertrouwen op Gods heilsbeloften betekent, maar ook hoe het functioneert in de dagelijkse praktijk van tegenslagen en beproevingen.

Kenmerkend voor Perkins is eveneens dat hij speciale aandacht heeft voor zwakke gelovigen. Zij worstelen met onzekerheid en twijfel omdat ze in de dagelijkse praktijk worden geconfronteerd met hun terugkerende gebreken.

Perkins’ exegetische werken laten duidelijk zien waar zijn puriteinse aandachtspunten liggen. In zijn nadruk op de toepassing van de Bijbelse boodschap, op de gereformeerde leer, op de praktijk van het geloof en op de aangevochten christen, blijkt hij trendsetter te zijn geweest van de latere puriteinse traditie.

Het was dan ook de hoogste tijd dat zijn geschriften beschikbaar kwamen. We zijn veel dank verschuldigd aan de uitgever, die het project om Perkins’ werken in een tijdsbestek van enkele jaren op de markt te brengen voortvarend ter hand heeft genomen. Zo krijgt het onderzoek van Perkins’ theologie, spiritualiteit en geestelijke betekenis een sterke impuls.

The Works of William Perkins (3 & 4), Randall J. Pederson e.a. (red.); uitg. Reformation Heritage Books, Grand Rapids, 2017; ISBN 9781601784940 en 9781601785091; 439 en 768 blz.; $ 100,-.