Hacker kan stroom afsluiten

Donderdag trok in Nederland het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) aan de bel. Volgens het PBL worden de systemen voor de energievoorziening steeds complexer. Dat maakt ze slimmer en efficiënter, maar ook kwetsbaarder voor cyberaanvallen. Daarmee groeit het gevaar van uitval. Een omvangrijke stroomstoring kan de samenleving ontwrichten, waarschuwt het PBL in een rapport over digitalisering.

Woensdag werd bekend dat een hackerscollectief dat opereert onder de naam Dragonfly 2.0, de stroom in delen van Europa en de Verenigde Staten met één druk op de knop zou kunnen uitschakelen. Dat alarmerende bericht bracht het Amerikaanse beveiligingsbedrijf Symantec naar buiten. De hackers hebben zichzelf –waarschijnlijk met hulp van een staat– digitaal toegang verschaft tot de controle van het Amerikaanse en Europese energienetwerk. In een handomdraai zouden ze huishoudens in verschillende landen in het duister kunnen laten zitten.

Volgens Symantec lijkt het erop dat de hackers wilden leren hoe het energienetwerk in elkaar zit en hoe ze dat naar eigen wens en smaak konden bedienen. En dat is gelukt. „De groep kan in potentie het netwerk saboteren en beheren.”

In Oekraïne leidde een soortgelijke stroomhack in december 2015 tot het uitvallen van een energiecentrale. Daar hadden honderdduizenden inwoners last van. En het Nationaal Cyber Security Centrum meldde onlangs dat een vitaal onderdeel van de Nederlandse energievoorziening begin maart dit jaar slachtoffer werd van gijzelsoftware.

Energienet

Maar het energienet is niet het enige industriële systeem dat kwetsbaar is voor cybercriminelen. Het drinkwater kan in theorie worden vergiftigd, de druk in gasleidingen kan zo groot worden dat het systeem zichzelf opblaast en een dam of sluis kan worden opengezet. Dat lijken misschien fabeltjes, maar ethische hackers hebben meer dan eens bewezen dat dit volledig realistisch is.

Volgens digitalsecuritydeskundige Merel Koning, verbonden aan de Radboud Universiteit Nijmegen, is het probleem dat ontwerpers van de besturingssystemen van dit soort vitale installaties niet hebben nagedacht over digitale veiligheid. De besturingssystemen –vaak tientallen jaren oud– zijn gericht op efficiëntie.

Koning hield woensdag aan de universiteit de lezing ”Onrust in cyberspace”. Koning: „Ontwerpers vroegen zich af hoe ze een dam het beste konden openen en sluiten. Ze waren zich er niet van bewust dat een waterkering een wapen is in handen van de verkeerde mensen. Ze dachten ook dat buitenstaanders hun geavanceerde systemen toch niet zouden snappen.”

Andere software

Kwetsbare industriële systemen zijn overal aanwezig. „En een systeem aanvallen is een stuk gemakkelijker dan tien jaar geleden”, weet Koning. „Hackers ontdekken steeds meer beveiligingslekken in de oude software. Die worden lang niet allemaal gedicht. De cybercriminelen wisselen zulke gaten in de beveiliging onderling uit.” Volgens Koning is het „puur toeval” dat Nederland nog niet op grote schaal ten prooi is gevallen aan hackers. „Maar over deze praktijken gaan we in de toekomst meer horen.”

Volgens Koning is het zaak dat gebruikers van industriële systemen overstappen op andere software. „Nu plakken we pleisters op producten die dertig jaar oud zijn.” Ze pleit voor een splinternieuw besturingssysteem en meer bewustwording van cyberveiligheid. „Dat zou Nederland een stuk veiliger maken.”

Blijvend kwetsbaar

Sociaal en politiek filosoof Evert van der Zweerde, die op dezelfde bijeenkomst een lezing hield, is ervan overtuigd dat deze systemen in de internetsamenleving altijd kwetsbaar zullen blijven voor kwaadwillenden. Het is een natuurwet.

„De aanvallende partij loopt altijd voor op de defensieve partij. Na verloop van tijd vindt de verdedigende partij een antwoord op het nieuwe aanvalstuig. En natuurlijk probeert de verdediger daar al op te anticiperen en een ‘raketschild’ te bouwen dat tien jaar meegaat. Maar na zeven jaar vliegt de eerste ‘raket’ er doorheen.”

Volgens Van der Zweerde loopt een overheid per definitie achter de feiten aan. „Industriële systemen blijven altijd kwetsbaar.”

Hacker kan stroom afsluiten

Binnenland

RD.nl in uw mailbox?