Louis van Heiden (1772-1850) werd geboren in Den Haag, maar groeide gedeeltelijk op in Zuidlaren. Zijn vader was landdrost van Drenthe en resideerde met zijn familie op de havezate Laarwoud. Al op jonge leeftijd ging Van Heiden bij de Hollandse zeemacht. Zijn carrière in Nederland duurde echter niet lang. Hij kwam in Rusland terecht toen de patriotten de macht grepen tijdens de Bataafse Revolutie (1794-1799) en stadhouder Willem V vluchtte naar Engeland.

Van Heiden was orangist en hielp Willem V zelfs bij zijn ontsnapping uit Nederland. Daarop werd hij opgepakt en een paar maanden gevangengezet. „Het was niet ondenkbaar dat orangisten, net als de koningsgezinden in Frankrijk, zouden worden vervolgd en geëxecuteerd”, vertelt Hans van Koningsbrugge, directeur van het Nederland-Rusland Centrum en auteur van de biografie van Van Heiden.

Op voorspraak van een vooraanstaande familievriend vertrok Van Heiden naar Rusland. Daar kreeg hij een positie bij de Russische Admiraliteit.

Twee mannen, één Berend?

Allemaal goed en aardig, maar dit alles heeft weinig met Zuidlaren –en daarmee het liedje over Berend Botje– te maken. „We weten niet zeker wie Berend Botje was. Louis van Heiden is slechts een van de kandidaten. Het scheepje klopt, want toen hij hier in 1832 terugkeerde, kreeg hij een stoomschip van de koning, maar in Amerika is hij niet geweest”, zegt Van Koningsbrugge.

Een mogelijke verklaring is er wel. De zoon van Louis had namelijk dezelfde naam, was ook admiraal en is wél in Amerika geweest. „Wellicht hebben de Drenten van die twee onbewust dezelfde persoon gemaakt. Maar of zij Berend Botje waren, komen we waarschijnlijk nooit te weten.”

Of hij nu wel of niet Berend Botje was, de grootste prestatie van vader Van Heiden maakt het zeker waard hem te herinneren. Dat was in 1827, tijdens de zeeslag bij Navarino, het huidige Pylos in Griekenland. Van Heiden kreeg daar het bevel over een gedeelte van de Russische vloot die samen met een Franse en Engelse vloot een groot aandeel had in de onafhankelijkheid van Griekenland. Hij zorgde ervoor dat de Turken moesten opgeven en speelde een grote rol in de gewonnen slag, die hem wereldwijd veel bekendheid bracht.

Terug uit de vergetelheid

Van Koningsbrugge vindt het onterecht dat Van Heiden zo’n relatieve onbekendheid geniet in Nederland. „Hij zou veel meer waardering moeten krijgen. Daarom is het hoogst noodzakelijk dat er nu een biografie verschijnt. Dat maakte het onderzoek naar hem zo leuk: om iemand die zo belangrijk is geweest, maar vergeten door de geschiedenis, weer boven water te halen”, vertelt hij. De auteur deed voor het boek onderzoek in Russische, Finse, Estse en Nederlandse archieven en heeft naar eigen zeggen een beeld zonder gaten weten te creëren.

Samen met de biografie moeten een documentaire en een tentoonstelling in de Dorpskerk in Zuidlaren voor het herstel van de bekendheid van Van Heiden zorgen. Van Heiden zelf is overleden en begraven in Tallinn; zijn ouders vonden hun laatste rustplaats in Zuidlaren.