Tuberculose is in Nederland voor velen een ziekte op duizenden kilometers afstand of een ziekte van decennia terug in de tijd. Toch is tbc nog altijd een massamoordenaar. Alleen al vorig jaar stierven er meer dan 1,8 miljoen mensen aan de gevolgen van de aandoening. Tuberculose heeft daarmee de dubieuze eer de meest dodelijke infectieziekte te zijn. Schrijnend is dat de ziekte goed te behandelen is en dat het medisch gezien niet nodig is om eraan te sterven.

Abdullahi schrok heel erg toen hij in 2014 het bericht hoorde. Het was de multiresistente variant, die extra weerbarstig is. „Ik had geen idee hoe ik dit zou moeten overleven. Ik was er slecht aan toe en moest acht maanden lang injecties ondergaan. Dat was heel erg zwaar.”

In Nigeria is er onder meer het anti-tbc-programma Challenge TB, dat geld ontvangt van de Amerikaanse hulporganisatie Usaid. Challenge TB maakt zich sterk voor het opsporen van besmettingen, om daarna in een behandeling te voorzien.

Challenge TB heeft ook contact met het Nederlandse KNCV Tuberculosefonds. Die laatste organisatie coördineert projecten van in totaal negen internationale organisaties.

Nigeria is met 182 miljoen inwoners het grootste land in Afrika. In 2015 stierven er 180.000 mensen door tbc. Als er niet snel actie wordt ondernomen, zal dit aantal de komende jaren toenemen. In Afrika staat Nigeria boven aan de lijst met gevallen van multiresistente tuberculose. Afgelopen jaar kwamen er 20.000 gevallen van deze vorm van tuberculose bij. Deze variant van tuberculose is te bestrijden, maar de behandeling is zwaar. Niet voor niets wordt die qua heftigheid en zwaarte weleens vergeleken met een chemokuur bij de behandeling van kanker.

Bestek

Ook Abdullahi’s vrouw Sa’adatu kampt voor de tweede keer met tbc en heeft nog een behandeling van drie maanden voor de boeg. „Ik heb er alles aan gedaan om te voorkomen dat ik weer besmet raakte. In huis ventileren we zo goed mogelijk. Ik heb eigen borden, bekers en bestek om niemand anders te besmetten. En iedereen die hoest, ga ik direct uit de weg.”

Zaradeen Garba (23) vertelt een soortgelijk verhaal. Hij kon aan het begin van de ziekte niet eens meer lopen, maar moest een rolstoel gebruiken. „Toen ik de diagnose hoorde, dacht ik dat het einde van mijn leven gekomen was. Het is een wonder dat ik kan zeggen dat ik ben genezen. Het is ongelooflijk dat ik weer kan lopen. Ik ben dankbaar dat ik medicijnen heb ontvangen, want als arme man had ik die zelf nooit kunnen betalen.”

Een van de onderdelen van het Challenge TB-programma is de verstrekking van gratis medicijnen aan armlastige patiënten. Daarbij krijgen ze ook een klein bedrag per maand om in leven te blijven omdat werken meestal onmogelijk is vanwege de ziekte.

Abbas Usman Muhammed (30) werkt als apotheker bij een kliniek in de stad Lafia waar tuberculose behandeld wordt. Hij benadrukt dat de ziekte te behandelen is. „Mensen moeten weten dat ze naar de kliniek moeten komen om zich te laten testen.”

Een van de speerpunten van het KNCV Tuberculosefonds in Nigeria is de strijd tegen zogeheten onderdiagnose van kinderen en volwassenen. Dit wordt onder andere bestreden door de introductie van GeneXpert-machines en de training van mensen in het gebruik van deze apparatuur. Met deze apparaten valt aanzienlijk sneller en beter vast te stellen of iemand tuberculose heeft.

Ineke Huitema, directeur van KNCV Nigeria, heeft de afgelopen jaren leidinggegeven aan een groot project voor de opschaling van GeneXpert-machines. Een grote operatie, waarbij 185 apparaten werden geïnstalleerd en ongeveer 1900 medewerkers van verschillende klinieken en laboratoria moesten worden getraind. „Het was voor mij de afgelopen jaren van belang om in alles de mensen in het oog te houden. Zowel onze medewerkers als de patiënten, want de strijd tegen tuberculose wordt gevoerd door mensen en voor mensen.”

Een van die medewerkers is Abbas Usman Muhammed. Het geeft hem voldoening als mensen weer opknappen en terugkeren naar het normale leven. Hij vertelt gepassioneerd over zijn werk. „Het is heel bevredigend voor mij om mensen sterker te zien worden tijdens een behandeling en de dankbaarheid te zien die ze daarbij uitstralen. Dat geeft vreugde. Iedereen zou de handen ineen moeten slaan om te vechten tegen deze ziekte. Het moet mogelijk zijn om tuberculose de wereld uit te krijgen. Of in ieder geval sterk te verminderen.”

Wat is tuberculose?

Tuberculose is een infectieziekte. Jaarlijks worden er wereldwijd ruim 10 miljoen mensen door getroffen.

De gevaarlijke aandoening wordt veroorzaakt door een bacterie en komt meestal voor in de longen (in 55 procent van de gevallen), maar kan zich ook voordoen in andere organen (hart, lymfeklieren, wervels).

Tuberculose is te behandelen met een combinatie van verschillende antibiotica. De behandeling duurt minimaal zes maanden en kan bijwerkingen geven. Als de bacterie resistent is tegen de twee krachtigste antibiotica is er sprake van multiresistente tuberculose, een behandeling duurt dan minimaal twintig maanden.

Vooral vanwege de combinatie van tuberculose en hiv en door multiresistente vormen van tuberculose is het moeilijk om de ziekte wereldwijd onder controle te krijgen.