TOEN

In januari 1995 ben ik uitgezonden naar Bosnië als korporaal van 11 Herstelcompagnie, toegevoegd aan het 13e bataljon van de Luchtmobiele Brigade. Bosnië was een verscheurd land. Veel huizen waren verwoest of in brand gestoken. Bewoners liepen er slecht verzorgd bij.

Wij gingen op missie met het idee de wereld een beetje veiliger te maken. Onze taak in Bosnië was om te controleren of de strijdende partijen, Serviërs en moslims, zich aan de afspraken hielden. De uitzending was ook een soort humanitaire missie, met een navenant lichte bewapening voor Dutchbat.

Met een bataljon van 600 man waren wij nooit in staat de strijdende partijen uit elkaar te houden. Maar dat was ook niet onze opdracht. Wij moesten alleen controleren. ”Showing the flag”, afschrikken door onze aanwezigheid. Om de strijdende partijen echt uit elkaar te houden, zou alleen in Srebrenica al 20.000 man nodig zijn geweest.

Mijn mond viel in juli 1995 open van verbazing toen ik hoorde dat de Serviërs de enclave Srebrenica aanvielen. De 230 Nederlandse VN-militairen van Dutchbat in de enclave stonden daar tegenover een overmacht. Niemand schoot Dutchbat te hulp. Onvoorstelbaar.

Luchtsteun van de VS, Engeland en Frankrijk bleef uit. Dat voelde zo machteloos. Troepen uit Pakistan, Engeland en Denemarken waren in de buurt, zelfs met Leopardtanks, maar er gebeurde niets. De wereld stond erbij en keek ernaar. De Serviërs liepen over de Nederlandse blauwhelmen heen. De lichtbewapende eenheden maakten totaal geen indruk.

Dutchbatters hoorden in de omgeving 5.56 geweervuur van kalasjnikov’s, maar onduidelijk was wie er op wie schoot. Want Serviërs en moslims gebruikten AK-47’s. We wisten dat het niet goed ging, maar hadden geen idee wat er zich precies afspeelde. Ook moslims maakten zich immers schuldig aan moordpartijen in Servische dorpen.

Niemand kon zich op dat moment voorstellen dat de Serviërs bezig waren met een ongekende massaslachting. We waren er bang voor. Maar angst is nog geen feit. Wie had in de Tweede Wereldoorlog kunnen bedenken dat Duitsland zo veel Joden zou ombrengen?

Als Dutchbat de genocide in Srebrenica had moeten voorzien, dan hadden de VN, de NAVO en de internationale gemeenschap het ook moeten zien aankomen en daar 10.000 man moeten droppen. Achteraf is het allemaal gemakkelijk in te vullen.

Ik voelde me zó machteloos. Ik was net naar Nederland gerepatrieerd, nadat bij een beschieting mijn trommelvlies was weggeslagen. Door wie was onduidelijk. Ik zat thuis 24 uur per dag aan de tv gekluisterd, had contact met collega’s daar. Ik wilde in de auto springen om te helpen.

Pas op het moment dat de Serviërs de enclave aanvielen, gaf de Nederlandse regering Dutchbat opdracht om alles te doen wat mogelijk was om de gevluchte bewoners te beschermen. Dutchbat was daar echter volstrekt niet op voorbereid. Een onmogelijke missie. Toch hebben we gedaan wat we konden.

Nederland had zich de laatste weken nooit moeten bemoeien met de missie. Dutchbat kreeg daardoor te maken met twee bevelslijnen. Door te zeggen wat er moest gebeuren, is de staat verantwoordelijk geworden voor een missie van de VN. Maar niet Nederland, alle bondgenoten zijn, via de VN, verantwoordelijk voor dit drama.

Dutchbat voelde zich enorm in de steek gelaten. De VN hebben 230 Nederlandse VN-militairen in hun hemd laten staan. Dutchbat is na afloop gecriminaliseerd. Wij werden neergezet als lafaards, de schuld is ten onrechte naar ons toegeschoven. Heel gemeen en frustrerend.

De Serviërs zijn de schuldigen in het drama, zij hebben de trekkers overgehaald. Ik maak echter ook de VN, de Nederlandse regering en de legerleiding verwijten. De VN hebben totaal niets gedaan, terwijl de legertop overste Karremans later een mes in de rug heeft gestoken, in plaats van hem rugdekking te geven.

Dutchbat moet collectief eerherstel krijgen. In de vorm van euro’s, een schouderklopje of een kusje van elke wereldburger? Ik weet het niet. Ik lijd nog steeds aan PTSS, hoewel de emoties beginnen af te vlakken.

NU

De uitspraak van het gerechtshof van deze week dat de staat verantwoordelijk, maar slechts voor 30 procent aansprakelijk is voor de schade, vind ik heel bijzonder. Ik pretendeer niet slimmer te zijn dan de rechter, maar de nabestaanden hebben 100 procent schade en moeten gewoon 100 procent worden gecompenseerd. Niet door Nederland, maar door de VN. De VN zijn 100 procent verantwoordelijk. Dutchbat opereerde immers onder VN-vlag. Het is schandalig dat de VN hun verantwoordelijkheid niet nemen. De rechter houdt de staat verantwoordelijk, maar daarmee impliciet ook Dutchbat en mij als militair. Schandalig en erg frustrerend.

Pakweg 200 Dutchbat-veteranen dienen een claim in tegen de staat om schadevergoeding. Ik kan me dat goed voorstellen, ik steun mijn collega’s, maar ik voel niet de behoefte me daarbij aan te sluiten. Ik zit in de werkgroep Dutchbat III, die in gesprek is met Defensie.

STRAKS

Er moet nog veel gebeuren om de problemen voor Dutchbat op te lossen en de waarheid boven tafel te krijgen. De internationale gemeenschap moet weten wat zich in Srebrenica precies heeft afgespeeld. Als je het niet weet, kun je er ook niet van leren. We moeten alles doen om nieuwe genocides te voorkomen.