Vincent Erdin kwam van Groningen naar Nijmegen om te vertellen hoe verslavend het was. Van de meer dan 200 vrijwilligers die de ondertekeningen in een database zetten, was hij degene die de meeste wegwerkte.

Het VU-Centrum voor Religiegeschiedenis presenteerde vrijdagmiddag bij het Katholiek Documentatiecentrum aan de Radboud Universiteit de eerste resultaten: lange namenlijsten van protestantse ondertekenaars, die de komende tijd op de nieuwe website vp1878.nl worden geplaatst. Intussen start het vervolg: het invoeren van de handtekeningen die op initiatief van het roomse blad De Tijd werden ingezameld.

Vrijwilliger Vink deed mee vanwege zijn belangstelling voor geschiedenis. „Maar ik voel me ook schatplichtig. Ik heb altijd op christelijke scholen gezeten, van de kleuterschool tot de VU. Daar hebben die mensen in 1878 voor gestreden.”

Het Volkspetitionnement werd georganiseerd om een wetsvoorstel van minister Kappeyne van de Coppello tegen te houden waardoor de instandhouding van christelijke scholen financieel werd bemoeilijkt. Eenentwintig mannen togen naar het Apeldoornse paleis Het Loo om evenzoveel boeken vol handtekeningen aan koning Willem III te overhandigen. Maar de vorst tekende de wet toch.

Het rooms-katholieke protest verliep anders, zegt onderzoeker Koos-jan de Jager. Zij deden eerst een beroep op de Tweede Kamer. Toen die de wet aanvaardde, verzamelden ze direct handtekeningen om de Eerste Kamer ertoe te bewegen het voorstel af te wijzen. En toen de senaat toch akkoord ging, stapte het roomse volksdeel naar de koning. De protestanten zetten alleen die laatste stap. Omdat dr. A. Kuyper ervan uitging dat een beroep op de Tweede en de Eerste Kamer bij voorbaat zinloos was.

Al die duizenden handtekeningen liggen veilig weggeborgen in het Nationaal Archief. En dat is er maar wat blij mee als vrijwilligers helpen de inhoud toegankelijk te maken, zegt ir. Veronique Vos, projectleider digitalisering. Het werk van haar afdeling gaat verder dan papieren door een scanner halen. Eerst moeten beschadigingen worden hersteld, en die zijn er veel, want de petitie is nogal eens geraadpleegd.

Na het herstel volgt digitalisering, en dan kunnen de vrijwilligers thuis via de website velehanden.nl de namen uittypen, op het moment dat het hun goed uitkomt. Hun werk wordt vervolgens door anderen gecontroleerd.

Via vp1878.nl kunnen mensen in de toekomst op zoek naar hun familieleden of plaatsgenoten. Zo begon het ook, zegt prof. dr. F. A. van Lieburg: „Ik wilde weten of mijn overgrootvader in Nieuw-Beijerland tot de ondertekenaars behoorde.” Dat bleek zo te zijn.

De ruim 305.000 orthodox-protestantse petitionisten zitten inmiddels in de database; de controle is nog in volle gang. Nu kunnen de 164.000 rooms-katholieke voorstanders van confessioneel lager onderwijs worden ingevoerd. In dat volksdeel ondertekenden alleen huisvaders het smeekschrift, ontdekte De Jager. Bij de protestanten was op het platteland echter het aantal vrouwen dat ondertekende miniem, zegt een van de vrijwilligers.

Het roomse aandeel in deze volksbeweging is onderbelicht, stelt De Jager. Reeds het gedenkboek uit 1879 stelde de protestantse actie op de voorgrond. Tijdens latere herdenkingen ging het niet anders. Een vrijwilliger ziet een andere mogelijke oorzaak: de bisschoppen wilden het totale kerkelijk leven onder controle houden en waardeerden de actie van hun leken maar matig.

Een ander kwam Joodse namen tegen. Het weerspreekt een recent geuite stelling dat de Joden zich in de 19e eeuw afzijdig hielden van de christenen.