Zelfs nog voor het Akkoord van Parijs in december 2015 werd getekend, begonnen de markten en het beleid in toenemende mate over te hellen naar een koolstofarme toekomst. De Amerikaanse uitstoot piekte in 2007, de Chinese in 2014. Zonne-energie, windenergie en andere klimaatvriendelijke technologieën zijn aan een steeds sterker wordende opmars bezig.

Maar als klimaatwetenschapper weet ik dat de krachten van de markt en het huidige beleid verre van voldoende zijn om de stijging van de wereldwijde temperaturen te beperken, zoals wordt vooropgesteld in het klimaatakkoord. En dus heeft de beslissing van de regering-Trump een waaier van consequenties voor de VS en de mensheid. Maar hoe breed is die waaier?

Een deel van de onzekerheid is afkomstig van de reactie van het klimaatsysteem op de menselijke uitstoot van broeikasgassen. Als we geluk hebben, zal het klimaat minder gevoelig zijn voor die gevolgen dan de meeste wetenschappers denken. Als we geen geluk hebben, is het klimaat juist gevoeliger voor onze uitstoot. Maar de grootste onzekerheid is hoe de 194 andere ondertekenaars van het Akkoord van Parijs en de wereldeconomie zullen reageren op de beslissing.

Optimistische visie

De ondertekenaars namen zich in Parijs voor de temperatuurstijging onder de grens van 2 graden te houden ten opzichte van het pre-industriële gemiddelde, en zo dicht mogelijk bij 1,5 graden te blijven. Tegenover de huidige gemiddelde temperatuur vertaalt zich dat in een maximale opwarming van 1,5 graden.

Zelfs zonder de klimaatplannen van de regering-Obama was het Amerikaanse beleid al voldoende om de uitstoot tot 2020 met 16 procent te beperken ten opzichte van 2005. Om de Amerikaanse beloften in het klimaatakkoord van Parijs na te komen, moesten de VS hun uitstoot verder terugdringen met 26 tot 28 procent tegen 2025. Daarvoor waren sterke ingrepen nodig op federaal niveau en bij de staten.

De obstructie van de Amerikaanse president Trump in het federale klimaatbeleid van de VS zorgde er al voor dat die doelstelling niet gehaald zou worden. De beslissing om uit het klimaatakkoord te stappen, verandert daar eigenlijk weinig aan. Tegelijk lijken Europa en China klaar om het leiderschap van de VS over te nemen. En dus, als de uitstap van de VS de internationale vooruitgang niet echt hindert, kan de beslissing grotendeels symbolisch blijven.

Bovendien: onder het akkoord zal de uitstap pas formeel zijn in november 2020 – een dag na de volgende presidentsverkiezingen in de VS. Dat neemt niet weg dat de Amerikaanse industrie er nadeel van kan ondervinden en de geloofwaardigheid van de VS als betrouwbare diplomatieke partner onvermijdelijk een knauw krijgt. Maar daar merkt de planeet weinig van.

In de vijf jaar tussen 2020 en 2025 zullen de VS zo’n 2,5 miljoen ton CO2 meer uitstoten dan wat ze zouden uitstoten in het traject zoals overeengekomen was in Parijs. Dat is ongeveer hetzelfde als een verhoging met 6 procent van de wereldwijde uitstoot gedurende één jaar. Tot voor kort gebruikte de federale overheid een schatting van de sociale kosten van CO2 (een manier om de schade uit te drukken in cijfers) van veertig dollar per ton. Op basis van die schatting zou de uitstap van de VS uit het klimaatakkoord dus overeenkomen met 100 miljard dollar schade aan de wereldeconomie – een relatief bescheiden bedrag in vergelijking met de waarde van die wereldeconomie.

Bovendien: als staten als Californië een deel goedmaken van wat de federale overheid laat liggen, zoals sommige gouverneurs beloven, kan de schade verder beperkt worden. En als de VS na vier jaar Trump opnieuw in een gezond wereldwijd klimaatregime stappen en met wat vertraging toch koers zetten richting de langetermijndoelstellingen van Parijs, dan zal het klimaat niet veel schade ondervinden van de voorbijgaande Amerikaanse lethargie.

De grootste schade beperkt zich dan tot het Amerikaanse leiderschap in de sector van de schone technologie en op het politieke wereldtoneel.

Pessimistische visie

Maar het klimaatakkoord van Parijs was er niet gekomen zonder Amerikaans leiderschap. Ondanks de inspanningen van de EU en China kan het zonder de VS weer uiteenvallen. President Trump heeft het vaak over de heropening van steenkoolmijnen. Het is erg onwaarschijnlijk dat dat zal gebeuren zonder aanzienlijke subsidies, want steenkool is niet langer concurrerend als energiebron tegenover gas, en ook steeds minder tegenover zonne- en windenergie.

Als Trumps visie van een ”geannuleerd” klimaatakkoord en een bloeiende steenkoolindustrie gerealiseerd worden, kunnen de gevolgen voor de VS dramatisch zijn. In augustus vorig jaar schreef ik al dat de klimaatmodellen aantonen dat de wereld in het ”scenario Parijs” 0,27 tot 0,9 graden warmer is dan vandaag, maar onder het ”scenario Trump”, zonder klimaatakkoord, is dat 0,9 tot 1,7 graden.

De modellen tonen ook aan dat de temperaturen zich in de laatste twee decennia van deze eeuw stabiliseren onder het klimaatakkoord van Parijs, maar zonder dat akkoord blijven stijgen met 2,42 tot 4,7 graden. De gevolgen daarvan laten zich voelen: de projecties van het VN-klimaatpanel, onze eigen onderzoeksgroep en anderen spreken van een zeespiegelstijging onder het klimaatakkoord met 0,3 tot 0,8 meter ten opzichte van 2000.

Tegelijk lijkt nieuw onderzoek over de stabiliteit van Antarctica te suggereren dat die stijging drie tot zes keer hoger kan zijn in het scenario-Trump. En, gezien de trage respons van de oceanen en ijskappen op temperatuursveranderingen, kan het scenario-Trump de wereld opzadelen met een veel grotere en onvermijdelijke zeespiegelstijging in de komende eeuwen – mogelijk meer dan 10 meter.

Kwantitatieve risicoanalyses tonen aan welke schade een dergelijke opwarming zou hebben voor de volksgezondheid, de landbouw en de energiebevoorrading. Het zou het risico op conflicten wereldwijd opdrijven. En de stijgende zeespiegel zou de kusten in de VS en de hele wereld hertekenen.

Ultrapessimistische visie

De pessimist gaat ervan uit dat toekomstige catastrofes het gevolg zijn van de (gevolgen van) klimaatverandering. De ultrapessimist kijkt elders. Het Akkoord van Parijs was een mijlpaal binnen een coöperatief systeem van wereldbestuur, waarin organisaties als de NAVO, de Verenigde Naties en de Europese Unie een sleutelrol spelen. Het is dat systeem dat enkele van Trumps hoogste adviseurs proberen te ondermijnen.

Als een isolationistisch beleid, inclusief een terugtrekking uit het klimaatakkoord en een verzwakte westerse alliantie, leidt tot een wereldwijde handelsoorlog en zo tot een economische recessie, dan kan dat tot grotere terugval in de uitstoot leiden dan welke moedwillige inspanning om de uitstoot te verminderen dan ook.

De VS zagen dat al op een meer bescheiden schaal gebeuren in 2007 en 2009, toen de economische recessie de belangrijkste oorzaak bleek voor een terugval in de Amerikaanse uitstoot met 10 procent. De meeste economische modellen, inclusief de modellen die gebruikt worden om de toekomstige uitstoot van broeikasgassen te voorspellen, kunnen niet omgaan met dergelijke abrupte veranderingen.

Ironisch genoeg zou de beslissing van Trump om het wereldbestuur de rug toe te keren, inclusief de uitstap uit het klimaatakkoord van Parijs, in dit scenario de uitstoot dus verlagen. Maar een wereldwijde recessie is een van de meest pijnlijke manieren om dat te doen. Het is een scenario dat enorme schade met zich meebrengt voor de Amerikaanse arbeiders die Trump beweert te helpen.

Robert Kopp is klimaatwetenschapper en hoogleraar planetaire wetenschappen aan de Rutgers University in de Amerikaanse staat New Jersey.