”Opvoeding die past. Over temperament bij kinderen”, deel in de serie ”Over opvoeding gesproken”
Auteur: Henk Algra
Uitgeverij: Boekencentrum, Zoetermeer, 2003
ISBN 90 239 1529 1
Pagina’s: 111
Prijs: € 11,-. Een moeder vertelde me dat ze vroeger heel duidelijk voor ogen had hoe ze haar eigen kinderen zou opvoeden. Totdat ze zelf kinderen kreeg. De praktijk bleek weerbarstig. Je kunt een goede visie hebben, maar de manier waarop je kind reageert, heb je niet in de hand. Wat voor het ene kind werkt, gaat niet automatisch op voor het andere kind.

De orthopedagoog Henk Algra schreef in de serie ”Over opvoeding gesproken” een aflevering over het temperament bij kinderen. Temperament of karakter is jouw specifieke manier van reageren op wat er om je heen gebeurt. Wil je kinderen typeren, dan heb je veel vakjes nodig om enigszins recht te doen aan allerlei onderlinge verschillen.

Algra gebruikt negen onderscheidingen voor het temperament. Deze ontleent hij aan het onderzoek van Thomas en Chess. Het aardige van deze onderscheidingen is dat ze stuk voor stuk iets zeggen over het individu zonder een dichtgetimmerd systeem te worden. Op elk onderdeel kan een kind hoog of laag scoren. Heeft je kind behoefte aan veel regelmaat? Is het gedurende de dag erg actief? Laat het zich makkelijk sussen? Deze en andere vragen maken het plaatje van een kind compleet. Hoewel er ook al tussen baby’s kenmerkende verschillen zijn, spreekt de auteur liever over een bepaald temperament vanaf de kleutertijd. Pas dan tekenen zich individuele karaktertrekken af die niet echt meer wijzigen.

De auteur besteedt veel aandacht aan het helder krijgen van deze onderscheidingen. Hij doet dat met zwartwitvoorbeelden. Uiteraard zitten de meeste kinderen ergens tussenin. Per onderdeel geeft de auteur aan welke valkuilen er zijn en hoe je het beste met je kind kunt omgaan. Want daar is het hele boek voor bedoeld: om een goede sleutel te vinden om je kind te bereiken en goed aan te sluiten bij zijn sterke en zwakke kanten. Bij het lezen kreeg ik af en toe een aha-gevoel. Dus dáár heeft het mee te maken dat deze insteek bij dit kind werkt. Veel van wat je leest, weet je intuïtief wel, maar nu staat het op papier. En dat biedt houvast.

Algra stelt dat het geen zin heeft om hard op te treden tegen een bepaalde karaktertrek. Temperament veranderen staat voor hem gelijk aan het willen veranderen van de kleur van de ogen van je kind. Tegelijkertijd blijkt hij zeker geen voorstander van de zogenaamde vrije opvoeding te zijn. Kinderen hebben ouders nodig om leiding te geven. Dat geeft kinderen steun en zekerheid. Alleen zo leren ze rekening te houden met anderen. Het is de taak van ouders om in te spelen op het temperament en bij te sturen. Bij opvoeden speelt ook het temperament van de ouder een rol. Gelijke karakters voelen elkaar aan, maar botsen ook makkelijk. Algra geeft praktische tips.

Inzicht in temperament geeft begrip voor je kind. Het is geen onwil als een kind erg uit balans is door veranderingen. De een kan er beter tegen dan de ander. Er zijn kinderen met een moeilijk temperament, al spreekt de auteur liever van een moeilijk ervaren temperament. Deze ouders hebben hun handen vol aan het bijspijkeren en begeleiden. Ze hebben ook nog eens de buitenwacht tegen, die denkt dat hun kinderen zo slecht opgevoed zijn. Het ene kind is het andere niet.

Een hele uiteenzetting over temperamenten roept vragen op. Maakt het uit of je een jongen of een meisje bent? Of je de jongste of de oudste bent? Is ADHD ook een kwestie van temperament? In het laatste hoofdstuk komen tegenwerpingen en vragen aan de orde. De vraag- en antwoordvorm is daarvoor heel geschikt.

Algra geeft terecht aan dat niet alles gezegd is als je meer weet over het temperament. Gedrag is altijd samengesteld uit verschillende factoren. Je mag aannemen dat een kind voor de helft gevormd wordt door aanleg en voor de helft door wat het leert. Er is voor ouders dus zeker ruimte!