Onvoorzichtiger met sociale media bij tragedie
Gebruikers van sociale media worden verstandiger met de informatie die ze publiekelijk delen. Totdat er emotionele dingen in de directe omgeving gebeuren. Dan gaan alle geleerde lessen overboord en vervallen mensen in speculaties en onterechte beschuldigingen. Dat zegt hoogleraar nieuwe media Jan van Dijk (Universiteit Twente) naar aanleiding van het gebruik van sociale media rond de verdwijningen en moorden op de tienermeisjes Romy en Savannah.
Tijdens de zoektocht naar Savannah plaatste iemand een foto van twee mannen van wie later bleek dat ze vrijwillig mee zochten. Ook waren er geruchten over mannen in een donkere auto die niets met de zaak te maken hadden. „Emotie wint het altijd van de ratio”, zegt Van Dijk. „De meeste mensen zijn eigenlijk verstandiger. Ze beseffen welk bereik ze hebben en wat het effect van roddel en speculatie is. Op scholen en in media is veel aandacht voor de negatieve kanten van het gebruik van sociale media. Daar leren we van. Maar mensen vergeten alles wanneer er erge dingen gebeuren.”
Daar valt volgens de hoogleraar weinig tegen te doen. „Er zijn discussies over de rol van bijvoorbeeld Facebook. Natuurlijk kan het bedrijf ertoe verplicht worden onterechte beschuldigingen van internet te verwijderen, maar dan is het kwaad allang geschied. Je kunt het niet tegenhouden, het is de technologie. Vroeger werd er op straat en in het café geroddeld, tegenwoordig gebeurt dat digitaal. Dat heeft een versterkende werking, want je bereikt er iedereen mee. Veel mensen staan daar heus bij stil. Maar als er jonge meisjes worden vermist of vermoord, is Facebook op de eerste plaats een kanaal om emoties te uiten.”
Toch hebben sociale media ook een positief effect bij dergelijke gebeurtenissen. Ten eerste lukte het de familie van Savannah, toen haar lot nog onduidelijk was, om landelijke aandacht voor haar verdwijning te krijgen. Van Dijk: „En hoewel de politie soms voor de voeten wordt gelopen, gebruikt ze sociale media zelf ook om hulp te krijgen. Daarnaast kun je onterechte speculaties digitaal snel corrigeren. Enerzijds worden mensen soms onnodig bang gemaakt, aan de andere kant wist na de aanhoudingen iedereen meteen dat er geen seriemoordenaar in de regio actief was. Vroeger wist je dat pas als je een dag later de krant opensloeg.”