De deal met Turkije over de opvang van vluchtelingen was het belangrijkste struikelblok in de onderhandelingen tussen VVD, CDA, D66 en GroenLinks. De eerste drie partijen overwegen deze afspraak over de opvang van vluchtelingen ook toe te passen op andere gebieden van waaruit een vluchtelingenstroom is te verwachten, zoals het Afrikaanse continent. Maar GroenLinks had daar geen oren naar. „De drie wilden als dat nodig zou zijn kunnen praten over een uitbreiding van de Turkijedeal, maar voor GroenLinks was dat niet bespreekbaar.” Dat zeggen bronnen die betrokken zijn bij het formatieproces.

Dat het vluchtelingenbeleid moeilijk lag bij de onderhandelingen was al geruime tijd duidelijk. Volgens een betrokkene gingen de gesprekken daarover stroever dan over het klimaatbeleid. Daarover waren de gesprekken weliswaar ingewikkeld, maar er was hoop op een uitkomst, zegt een ingewijde. Dat informateur Edith Schippers zich vorige week versprak toen ze zei dat het migratievraagstuk moeilijker lag dan het klimaatprobleem was volgens deze bron „een Freudiaanse verspreking”.

Toch kwam het einde voor alle vier partijen onverwacht. „Toen ik vanmorgen de deur uitging had ik geen idee dat dit zou gebeuren,” zegt een lid van een van de formatieteams. Over hoe het nu verder moet, houden de partijen de kaarten voor de borst. VVD, CDA en D66 beseffen dat het vluchtelingenbeleid ook bij de ChristenUnie en de PvdA zeker niet makkelijk zal zijn. Andere combinaties, zoals met de PVV of de SP, neemt niemand serieus in overweging. Dat de onderhandelingen met GroenLinks weer worden opgestart, is volgens een ingewijde niet te verwachten. „Al moet je in de politiek nooit nooit zeggen.”