Nederland is niet zo’n blikland, constateert Martin de Olde, hoofd marketing en productontwikkeling bij de Ardagh Group, een groot internationaal blikbedrijf met wel honderd productiebedrijven. „In Frankrijk en Engeland, bijvoorbeeld, is het veel meer ingeburgerd om voedsel in blik te kopen.”

Vers

Dat heeft er wellicht mee te maken dat Nederlanders erg gehecht zijn aan verse producten, het jaar rond. Alhoewel het nog maar de vraag is hoe vers de boontjes die je in de supermarkt koopt eigenlijk zijn, zegt Jan de Bruin, manager van de Ardaghfabriek in Deventer. „Je hebt geen idee hoelang ze onderweg zijn van de boer naar de winkel.” Terwijl boontjes in blik gelijk na de oogst zijn verwerkt.

Nooit geweten, trouwens, dat ze rauw in het blik gaan en pas als het blik is afgesloten worden gesteriliseerd. De bacteriën in de verpakking leggen daardoor het loodje. En alle voedingsstoffen blijven behouden.

Een nadeel van verpakken in blik is dat je niet ziet wat je koopt. Althans: zo zou je ernaar kunnen kijken. Maar De Olde ziet dat anders. „Dat is juist een voordeel, in ieder geval voor de houdbaarheid. Omdat er geen licht –en trouwens ook geen zuurstof– bij komt, blijft voedsel in blik eindeloos lang goed.”

De Olde stelt dat conserven een probaat middel tegen voedselverspilling kunnen zijn. Groente en fruit in blik worden zodra ze zijn geoogst ingemaakt en bederven of verflensen dus niet meer. Terwijl een groot deel van de verse producten uiteindelijk nooit wordt geconsumeerd, maar wordt weggegooid omdat het niet goed meer is of er niet aantrekkelijk meer uitziet.

Ribbels

In de blikfabriek in Deventer worden jaarlijks meer dan 1 miljard blikjes en 2 miljard dekseltjes gemaakt. De laatste worden ook aan andere fabrieken geleverd. De Bruin laat zien hoe het proces –met duizelingwekkende snelheden– in zijn werk gaat. Het gladde staal wordt eerst op de juiste maat afgesneden en daarna tot kokertjes gelast. Het materiaal is dan nog zacht en buigbaar. „Blikjes worden pas stevig als we ze van ribbels hebben voorzien.”

In de fabriek wordt elk blikje aan één kant voorzien van een bodem dan wel deksel. Het vullen en sluiten van de blikjes gebeurt door de bedrijven die het voedsel inmaken.

Aan het eind van de productielijn worden de blikjes torenhoog opgestapeld op pallets, klaar om naar de klant vervoerd te worden. De Bruin laat zien dat blikjes aan de onderkant iets smaller zijn dan aan de bovenkant. „Daardoor passen ze goed in elkaar en kun je ze veilig stapelen.” Zo kun je, ook thuis, veel blikjes op een kleine oppervlakte kwijt.

Conserveren in blik is sowieso een heel efficiënt proces, vertelt De Olde. Je kunt in heel weinig tijd heel veel voedsel verwerken: blikken vullen, sluiten en steriliseren. Daardoor is het ook een relatief goedkope manier om groente en fruit in te maken. „Dat heeft het imago van voedsel in blik geen goed gedaan. Het beeld was lange tijd dat dit de goedkoopste conserven zijn.” Maar hij ziet een kentering. „Er komt steeds meer erkenning voor de milieutechnische voordelen van blik. Bijvoorbeeld dat je het materiaal eindeloos kunt recyclen.”

Hamer en beitel

We hebben de techniek van het conserveren van voedsel te danken aan een Franse kok, Nicolas Appert. Hij experimenteerde ruim 200 jaar geleden uitvoerig met het inmaken van levensmiddelen. Voor zijn methode gebruikte hij glazen potten, die hij met voedsel vulde en afsloot met kurk en was. Vervolgens kookte hij die vaten urenlang. Zijn aanpak had succes: de inhoud bleef lang goed.

Omdat glas breekbaar en dus kwetsbaar was, werd vervolgens geëxperimenteerd met een omhulsel van blik, dat werd afgesloten met een loden sluiting. Dat was aanvankelijk een heel gedoe. Blikopeners bestonden nog niet, dus moest zo’n blik met een hamer en een beitel geopend worden.

Tegenwoordig heb je in veel gevallen niet eens meer een blikopener nodig. Veel blikken worden voorzien van een clip waarmee je het deksel in één ruk open kunt trekken.

Hip uit blik

In landen rond de Middellandse Zee bestaat een ware conservencultuur. Ook kaviaar wordt traditioneel in blikjes verpakt. Internationaal zijn er allerlei initiatieven die blik weer meer op de kaart zetten. Ook in Nederland zijn er twee jonge bedrijven die conserven hip willen maken.

Coco Conserven, gevestigd in een oude granaatfabriek in Zaandam, brengt drie producten op de markt: ragu classico (pastasaus), Italiaanse ribollita (vegetarische bonensoep) en ganzenrilette. Het bedrijfje wil een antwoord bieden op „de schaduwzijden van onze verscultuur”, zoals voedselverspilling. Ze hebben met opzet producten gekozen waarvan de smaak na verloop van tijd alleen maar beter wordt. De fraai vormgegeven blikken zijn verkrijgbaar bij een aantal delicatessen- en biologische winkels. En trouwens ook online. Goedkoop zijn ze niet. Maar dat is ook niet het streven. Coco Conserven richt zich op mensen die lekker en duurzaam willen eten. En een verse kant-en-klaarmaaltijd die aan die criteria voldoet, is ook niet goedkoop.

Onder de naam VanBlik zullen er binnenkort drie vleesgerechten te koop zijn bij Albert Heijn. Met opzet verpakt in blik, omdat dat duurzaam en recyclebaar is. Overige voordelen zijn onder andere dat de inhoud lang houdbaar is zonder het toevoegen van conserveermiddelen. En: je hebt geen koelkast nodig om voedsel goed te houden. Ideaal om mee op reis te nemen, dus.

cococonserven.nl

vanblik.nl

Stille recyclekampioen

Blik is in alle stilte de recyclekampioen onder de verpakkingen. Ongeveer 95 procent van de metalen omhulsels van onder andere frisdrank, groente, bier en vis wordt hergebruikt. Daar kunnen verpakkingen als papier en plastic een puntje aan zuigen. Glas doet het met een hergebruikpercentage van 90 trouwens ook goed.

Het hoge recyclepercentage van blik is te danken aan het gedrag van de consument. Die daar eigenlijk nauwelijks moeite voor hoeft te doen. „Als je een leeg blik in de afvalbak gooit, wordt het al hergebruikt”, zegt Martin de Olde, die ook bestuurslid van de Stichting Kringloop Blik is.

Er zijn twee soorten blikverpakking: van staal en van aluminium. Beide blijven over als het overige vuil in de verbrandingsoven tot as verbrandt. Het staal wordt er met magneten uitgehaald. Aluminium wordt er met behulp van een magnetisch veld uitgehaald. Beide materialen worden vervolgens weer verwerkt tot nieuw materiaal. „Dat kan zo eindeloos lang doorgaan”, vertelt De Olde. „Metaal is metaal. De kwaliteit blijft hetzelfde.”

Blikjes apart inzamelen, zoals in sommige gemeenten gebeurt, is volgens de stichting niet nodig. „Dat maakt het proces alleen maar duurder. We maken ons als stichting sterk voor een zo efficiënt mogelijke inzameling. Met 95 procent hergebruik zitten we al heel erg hoog.”

Weetjes

• Wat voedingswaarde en vitaminegehalte betreft scoren groente en fruit uit blik volgens het Voedingscentrum net zo goed als verse producten. Kijk wel even op het etiket hoe het zit met de toevoegde hoeveelheid suiker dan wel zout. Daarop scoren conserven soms best hoog. Fruit „op lichte siroop” is beter dan fruit „op zware siroop.”

• Als je buiten het seizoen groente of fruit wilt eten, is het qua duurzaamheid beter om voor conserven of diepvries dan voor vers te kiezen, vindt Milieu Centraal. Dat geldt zeker als de verse variant met een vliegtuig wordt aangevoerd. Ananassen die met een boot of sinaasappels die met een vrachtwagen naar Nederland vervoerd worden –om twee voorbeelden te noemen– scoren qua milieubelasting relatief gunstig.

• Metalen verpakkingen van voedsel en (fris)drank zijn de afgelopen dertig jaar flink lichter geworden. Er is dus relatief minder metaal nodig voor het conserveren van een moot zalm of een maaltje doperwten. Milieucentraal becijfert dat conservenblikjes 30 procent van hun gewicht zijn kwijtgeraakt en drankblikjes 57 procent. Het dunne tinlaagje dat op blik wordt aangebracht om roest tegen te gaan, is zelfs met 75 procent afgenomen.

• Wat te doen als je maar de helft van een geopend blik gebruikt? Het Voedingscentrum adviseert om het restant in een bakje te scheppen en in de koelkast te bewaren.

Win een fiets

Om het hergebruik van blik bij de consument onder de aandacht te brengen is de Stichting Kringloop Blik een fietsenactie gestart. Speciaal voor lezers van het Reformatorisch Dagblad zijn er tien fietsen beschikbaar gesteld. Interesse? Vul de vragenlijst op de actiewebsite in (voor 31 mei).