Hij was vorige week te gast op een open dag van Trans World Radio (TWR) in Barneveld. Foto’s van hem maken mag niet, maar Aybek wil wel graag vertellen hoe het leven in Kazachstan eruitziet en hoe het er met de kerk voorstaat.

Kazachstan beschouwt zich als een seculiere staat die een wettelijk vastgelegde vrijheid van godsdienst kent. De officiële godsdienstvrijheid wordt echter met name door westerse mogendheden betwijfeld omdat, net als ten tijde van de Sovjet-Unie, registratie van religieuze gemeenschappen verplicht is en deze gemeenschappen aan restricties worden onderworpen, onder meer wat betreft eredienst en literatuur.

Buitenlandse christenen en leden van traditionele kerken, met name Russisch-orthodoxen, treden weinig naar buiten en worden daarom relatief met rust gelaten. Christenen die niet tot deze kerken behoren, zoals baptisten, worden gezien als een bedreiging vanwege hun missionaire drang. Hun kerkelijke activiteiten worden sterk beperkt. Dat valt in Kazachstan mee vergeleken met landen als Oezbekistan en Turkmenistan. Daar worden christenen regelmatig bedreigd, gearresteerd en krijgen ze boetes opgelegd. In het publieke leven worden ze gediscrimineerd, al gebeurt dat weer zelden om godsdienstige redenen.

Islam

Sinds de onafhankelijkheid in 1991 maakte de islam in de voormalige Sovjetrepublieken van Centraal-Azië een opleving mee. Zeventig procent van de Kazachse bevolking hangt de islam aan, de meesten het soennisme. Moslims die zich bekeren, worden door hun familie en de gemeenschap zwaar onder druk gezet. Ze kunnen bepaalde rechten, waaronder de voogdij over hun kinderen, verliezen. Daarom zijn de meeste bekeerlingen in Centraal-Aziatische landen geheime gelovigen.

De Kazachse bevolking bestaat voor 26 procent uit christenen, van wie het grootste deel tot de Russisch-Orthodoxe Kerk behoort. Aybek woont in een grote stad die om veiligheidsredenen niet genoemd kan worden. De baptistengemeente waarvan Aybek voorganger is, telt tachtg leden.

Aybek was jaren betrokken bij huiskerken in het buurland Oezbekistan, waar hij lang woonde. Hij is nog steeds goed op de hoogte van wat zich daar afspeelt. „Men kan er alleen in huizen samenkomen, in groepen van maximaal tien personen. Gemeenteleden zingen alleen zacht omdat de buren het anders horen. Die huisgemeenten bestaan onafhankelijk van elkaar. De politie doet regelmatig invallen als ze een vermoeden van hun bestaan heeft. Agenten leggen een Bijbel neer en zeggen vervolgens dat dit een verboden boek is, op grond waarvan ze mensen oppakken.”

Aybek werkt momenteel voor TWR in Kazachstan. Hij krijgt ook uit omliggende landen reacties op de christelijke radioprogramma’s. „In het verleden kregen we veel brieven uit Oezbekistan. Maar nu is het onmogelijk voor deze gelovigen om nog te schrijven. De post wordt gecontroleerd. Iemand vroeg om een Nieuw Testament, maar de politie kwam hem opzoeken. Nu kan hij ons niet meer schrijven.”

Een andere nieuwe gelovige belde recent, zo vertelt hij verder. „Hij zou ons schrijven, maar zijn brief hebben we nooit gekregen. Toch zijn er veel plaatsen in Oezbekistan waar mensen naar de TWR-programma’s luisteren en tot geloof komen. De straffen zijn echter streng: als je van je geloof getuigt, word je gezien als „extremist.” De maximumstraf is dan vijftien jaar. Als je een Bijbel in huis hebt, moet je 2000 dollar boete betalen. Een groep gelovigen kreeg eens zo’n hoge boete dat ze die zelf niet betalen kon. Maar ze bleven toch hun samenkomsten houden.”

Vrijheid

In Kazachstan is er alle vrijheid om samen te komen, vertelt Aybek. „Zoals in veel landen in Centraal-Azië, geldt dat alleen voorzover wij binnen de vier muren van ons kerkgebouw blijven. In ons land zijn twee jaar geleden strikte maatregelen genomen met betrekking tot het lezen van boeken die een evangeliserend karakter hebben. Er is een lijst van verboden boeken opgesteld en de politie doet regelmatig invallen in christelijke bibliotheken om te kijken of daar dit soort lectuur te vinden is.”

De situatie wordt dus erger?

„Niet wat het bezitten en het lezen van de Bijbel betreft. De Bijbel mag je bij ons overal kopen en in huis hebben, dit in tegenstelling tot verschillende buurlanden. Alleen is de overheid scherp gefocust op literatuur die een wervend karakter heeft. Gelovigen zijn echter vindingrijk en begraven boeken in plastic in de grond.”

Kazachstan staat nog altijd op de ranglijst christenvervolging van Open Doors. Dus toch vervolging?

„Ons land kent officieel vrijheid van godsdienst en wil een democratische republiek zijn. Bijna 30 procent van ons land bestaat uit Slavische volken. Russen mogen christen blijven, maar Kazachen die Christus aannemen, worden gezien als verraders van de cultuur, die sinds een eeuw nauw verbonden is met de islam.

Kazachstan is echter niet een islamitisch land, maar een democratie die beperkingen heeft ingevoerd vanwege angst voor de radicale islam. De laatste jaren zijn er terroristische aanslagen geweest die slachtoffers hebben geëist. Het pijnlijke is dat christelijke kerken nu strenger dan voorheen worden aangepakt, onder het mom van verzet tegen de radicale islam. De niet-Russisch-orthodoxe christenen bevinden zich in een lastigere situatie dan moslims en Slavische christenen.”

Is het moeilijk om het Evangelie te delen?

„Ja, zeker als we kijken naar het verbod om publiekelijk te evangeliseren. Nee, wanneer we letten op onze lange traditie van gastvrijheid. Kijk, we drinken veel thee in ons land. Er wordt veel uitgewisseld en besproken bij de maaltijd. Zo bouwen we relaties op en bestendigen we vriendschap. Dergelijke momenten bieden christenen de gelegenheid om van hun geloof te getuigen. Als men ons veranderde leven ziet, dan opent dat de weg om over onze overtuigingen te spreken. Ik mag niet evangeliseren, maar ik mag wel vertellen over het geloof in Jezus. Is dat niet evangelisatie? Daarom vallen wij met deze activiteiten formeel niet onder de wet, die openlijke evangelisatie verbiedt. Als we dat laatste doen, komen we in de gevangenis.”

Is er een geestelijke honger in uw land naar God, naar antwoorden op levensvragen?

„In de jaren negentig hebben we een grote opwekking gehad, die duurde tot 2004. Toen kwam de islamisering van het land. Het is zelfs voor jongeren trendy om zich moslim te noemen. Ze begroeten elkaar op vrijdag, de dag van het gebed voor de moslims, met ”heilige vrijdag”. Ze willen graag op die dag in de moskee zijn. Er staan dan flinke files in de straten waar de gebedshuizen zich bevinden.”

Maar geeft de islam werkelijk antwoord op vragen van jongeren?

„Alleen Jezus geeft natuurlijk het ware antwoord. Toch zijn er moslims tot geloof gekomen toen ze in de Koran over Jezus lazen. Ik geloof in het Bijbelse woord: „Zoekt en gij zult vinden.” Moslims ontdekken dat God de levende God is, Die wij als christenen mogen belijden door middel van onze programma’s.”

Is het moeilijk om relaties aan te knopen met officiële kerken zoals de Russisch-Orthodoxe Kerk?

„Men loopt als een boog om ons heen, ook al is er in de straat waar wij onze diensten houden een Russisch-orthodoxe kerk. Deze kerk wordt bevooroordeeld door de staat. Officieel ziet de Russisch-Orthodoxe Kerk ons als een sekte, maar we hebben geen moeilijkheden met hen. We participeren als baptisten in een alliantie die ook uit pinksterkerken bestaat. We noemen ons het liefst „volgelingen van Jezus”, dit in onderscheid met traditionele gelovigen uit de gevestigde kerken. Ons grootste bezwaar is dat die niet aan evangelisatie doen. De Slavische kerken richten zich niet op de inheemse Kazachse bevolking om hun het Evangelie brengen.”

Werken secularisme en materialisme vanuit het Westen door in uw land?

„Helaas wel. We zien dat bij gemeenteleden die meer gaan verdienen en vervolgens de diensten niet meer bezoeken. Er zijn zelfs kerken die een welvaartsevangelie prediken. Gelukkig zijn die in de minderheid. Wat ons wel zorgen baart is, is dat christelijke kerken weinig bezig zijn om eenheid onder elkaar te zoeken. Door de opwekking in het verleden zijn de kerken gegroeid, maar het lijkt nu alsof iedere voorganger vooral bezig is met zijn eigen schaapjes.

De situatie in Centraal-Azië is verslechterd door de beperkende maatregelen van de overheid. We worden daarom als kerken beproefd, maar ik hoop dat de wortels van ons geloof alleen maar steviger worden. Er zijn velen in ons land die het Evangelie nog niet gehoord hebben en die we met onze programma’s nog steeds kunnen bereiken. De positieve reacties daarop geven ons alle vertrouwen dat God doorgaat met Zijn werk in ons land.”

Aybek uit Kazachstan

Aybek (36) en Mika (33) wonen in een grote stad in Kazachstan. Ze hebben drie kinderen, van 8, 5 en 3 jaar oud. Aybek geeft leiding aan Trans World Radio (TWR) in Kazachstan en is voorganger van een baptistengemeente. TWR Kazachstan zendt onder meer uit in het Kazachs, Oezbeeks, Karakalpaks en Russisch. Mika zorgt voor het gezin en leidt een gebedskring voor vrouwen, die onderdeel is van het wereldwijde gebedsnetwerk van TWR, genaamd ”Hoop voor vrouwen”. Beiden groeiden op in islamitische gezinnen en kwamen tot geloof in de jaren negentig tijdens de periode van grote godsdienstvrijheid in Kazachstan. Het land maakte toen een geestelijke opleving mee die leidde tot een sterke groei van de kerken. Het echtpaar was zaterdag te gast op een open dag van TWR in Barneveld, tezamen met een echtpaar uit Kirgizië. Om veiligheidsredenen konden beide echtparen niet zichtbaar op de foto. Het echtpaar uit Kazachstan zit rechts op de foto.