Wat doet dat met een kinderleven? Wie kinderen uit zulke landen laat tekenen, komt daar vaak iets over te weten. Op hun tekeningen zijn doorgaans granaten en zwarte rookpluimen te zien. En bange gezichten. Begrijpelijk dat hulpverleners vaak jonge slachtoffers van oorlogsgeweld laten tekenen: zo kunnen ze aansluiten bij hun diepste gevoelens.

Kindertekeningen zijn doorgaans weergaven van de intensivering van het dagelijks leven en in oorlogstijd is daarvan zeker sprake. Maar ook perioden van ziekte of van crisis in het gezin laten zich vaak terugvinden in details van zulke tekeningen.

Kan het zijn dat tekeningen ook iets zeggen over emotionele vervlakking in het dagelijks leven? Die vraag komt op rond het onderzoek dat de onderwijsinspectie heeft laten doen naar tekeningen van elf- en twaalfjarigen. Daarbij werden creaties die twintig jaar geleden zijn gemaakt door deze leeftijdsgroep vergeleken met die van leeftijdsgenoten nu.

Een van de conclusies luidde donderdag: de tekeningen zijn in twintig jaar tijd veranderd. Ze zijn minder gedetailleerd, fragmentarischer, schematischer, en: zonder verhaal.

Wie de oorzaken en achtergronden van zulke onderzoeksresultaten dieper wil peilen loopt natuurlijk het gevaar door open deuren te gaan en aan borreltafels plaats te nemen. Ook deskundigen die donderdag reageerden op dit onderzoek zie je daarmee worstelen. Heeft het verschil soms te maken met een mogelijke verslechtering van het tekenonderwijs? Is er überhaupt iets aan de hand? Twintig jaar tijdsverschil is nu eenmaal een forse en de minder levensechte tekeningen van nu zouden om die reden even onschuldig kunnen zijn als het verschijnsel dat de meeste mannen vandaag de dag geen kip durven slachten (wat puur een kwestie is van voortgaande arbeidsverdeling en dus van verschuivingen in de beschaving). Het zou allemaal kunnen. Toch lijkt er wel meer aan de hand en ook deskundigen denken in die richting. Zo zou die heel andere kwaliteit van kindertekeningen zomaar het gevolg kunnen zijn van de enorme snelheid van de hedendaagse beeldcultuur. Die versnelling is weer het gevolg van het ongekend opdringerige karakter van sociale media als Facebook, Instagram en Snapchat. Die hebben als het ware een alternatief levensklimaat gevormd rond jongeren (en steeds meer ouderen). Als een web is het om hen heen gesponnen en het schermt hen af van het leven van alledag. Dat is het echte leven, waarin nog níet enkel wordt gecommuniceerd met emoji’s of andere abstracte tekentjes. Een leven waarin subtiele gebaren van de ogen en handen nog wél een rol spelen en waarin elkaar diep in de ogen kijken werkelijk tot opheldering leidt.

Verschraling van het sociale leven, verpietering van het mens-zijn: dát zijn de zaken die hier aan de orde zijn. Veelal merk je het niet eens, want ze voltrekken zich sluipenderwijs. Het zou zomaar kunnen dat een kindertekening nodig is om ons wakker te schudden.