Bij de vijftig grootste Nederlandse ondernemingen werden vorig jaar naar verhouding twee keer zo veel bestuursvoorzitters naar huis gestuurd als bij ondernemingen in de rest van Europa. In Nederland werd 9 procent van de topmannen ontslagen, in Europa 4,6 procent, zo blijkt uit een maandag gepresenteerd onderzoek van Booz Allen Hamilton, waarvan Het Financieele Dagblad vanochtend de resultaten publiceerde.

Het bureau doet sinds 1998 elk jaar onderzoek naar het vertrek van topmannen bij de 2500 grootste bedrijven ter wereld. Het is de meest uitvoerige studie in haar soort.

Voor het eerst in zes jaar staan Europese bestuursvoorzitters zwaarder onder druk dan hun Amerikaanse collega’s. Bijna de helft van de topbestuurders die vertrokken, werd ontslagen omdat hun prestaties tegenvielen. In Amerika is dit percentage teruggelopen tot eenderde. Een Europese topman zit gemiddeld drie jaar korter in het zadel dan een Amerikaanse.

Tegelijkertijd neemt het percentage gedwongen bestuurswisselingen wereldwijd af. Vorig jaar werd 3 procent van de topmannen ontslagen. In 2002 was dat nog 4,2 procent.

Meest opvallend in Nederland was het vertrek van Ahold-topman Cees van der Hoeven, die verantwoordelijk werd gesteld voor de fraude bij het supermarktconcern. Het gedwongen vertrek levert de betrokkenen de nodige financiële armslag op. In de toptien van bestbetaalde ondernemers van vorig jaar staan er liefst vier die dankzij een gouden handdruk in inkomen omhoog zijn geschoten.

Nummer één op een door het Algemeen Dagblad zaterdag gepubliceerde lijstje staat de bij automatiseerder Getronics weggestuurde Jan Docter, met een inkomen dat dankzij een gouden handdruk in een jaar tijd met 571 procent naar 3,74 miljoen euro steeg. Roberto Rossi en Alan Jones verdwenen bij postbedrijf TPG met respectievelijk 2,4 en 2 miljoen euro op zak. Mac Zondervan, die het maar niet lukte om voedingsconcern Wessanen uit de rode cijfers te halen, mocht weg met bijna 2 miljoen.

De top van beursgenoteerde bedrijven telt minder Nederlanders dan een jaar eerder. In 2002 was 72 procent Nederlands, vorig jaar nog 66 procent. Vrouwen zijn er nauwelijks te vinden. Bij 51 onderzochte bedrijven zaten vorig jaar maar twee vrouwen in de hoogste leiding: Nancy McKinstry bij Wolters Kluwer en Judy Boynton bij Shell. De laatste is dit jaar op een zijspoor gekomen wegens de voorradenaffaire bij de oliegigant.

Afgesproken bonussen, over het algemeen gerelateerd aan de prestaties van het bedrijf, zijn de room op het salaris van de topbestuurders. Wegens het kille economische klimaat vorig jaar vielen de bonussen wat tegen. Alles bij elkaar leverden de topbestuurders daardoor vorig jaar gemiddeld iets in. Een jaar eerder, toen het tij voor de bedrijven ook niet gunstig was, was nog een gemiddelde inkomensgroei te zien.

Het nog altijd kwakkelende Ahold betaalt van de in de AEX of Midkap genoteerde bedrijven het meest voor zijn topman. De vorig jaar aangetreden Zweed Anders Moberg verdiende van de nu nog zittende topmanagers het meest. Hij kwam uit het niets op één met een inkomen van 2,77 miljoen euro. Hij stootte KPN-baas Ad Scheepbouwer van de troon, die vorig jaar 2,47 miljoen mee naar huis bracht. Crispin Davis van Reed Elsevier volgde Scheepbouwer op de voet met 2,45 miljoen.

Opvallende stijgers in de lijst zijn Jan Bennink, die in 2002 bij het zieltogende Numico binnenstapte en vorig jaar zijn inspanningen om het bedrijf er bovenop te helpen beloond zag: hij kreeg bijna 200 procent meer en rukte op naar plaats zeven met 1,77 miljoen op zak. Een klapper maakte ook Hans Wijers, die als nieuwe baas van Akzo Nobel met een inkomen van 950.000 euro 350 procent meer thuisbrengt dan in zijn vorige baan als bedrijfsadviseur. Ook de bij Stork binnengekomen Sjoerd Vollebregt maakte zo’n klapper en kwam uit op een jaarsalaris van 700.000 euro.