De Amerikanen hebben vrijdag 293 gevangenen uit de beruchte Abu Ghraib-gevangenis bij Bagdad vrijgelaten. Enkele gedetineerden betichtten de Amerikanen direct van misdragingen en mishandelingen. Een van de vrijgelaten Irakezen verklaarde tegenover de pers dat hij moest toezien hoe twee Amerikaanse militairen voor zijn ogen seks hadden. Een ander zei dat hij had gezien hoe bij een familielid van hem bewakers elektrische draden bevestigden aan diens tong en genitaliën.

Een van de militairen die is aangeklaagd wegens de mishandeling van gevangenen heeft in een getuigenis gezegd dat bewakers zichtbaar plezier hadden in het martelen en vernederen van gevangenen. De inhoud van het getuigenis van Jeremy Sivits verscheen vrijdag in de Amerikaanse media. Sivits zei ook dat de militairen op eigen gezag handelden en niet op orders van hogerhand. Vooral zijn collega Charles Graner omschrijft Sivits als een uiterst wreed persoon en de aanstichter van veel mishandelingen. Garner moet op 20 mei voor de krijgsraad verschijnen. Hij is de vierde militair die nu wegens mishandeling is aangeklaagd en wordt beschuldigd van zeven strafbare feiten.

De hardhandige ondervragingsmethoden die Amerikaanse militairen toepasten in de Abu Graib waren schendingen van de Conventies van Genève, zo gaf de Amerikaanse onderminister van Buitenlandse Zaken Wolfowitz donderdag schoorvoetend toe. Eerder had ook de plaatsvervangend stafchef van de Amerikaanse strijdkrachten, generaal Peter Pace, erkend dat er wellicht sprake is geweest van schending van het internationale recht.

Wolfowitz en Pace moesten zich verantwoorden voor de Senaatscommissie voor de strijdkrachten. De Amerikaanse minister van Defensie Rumsfeld verklaarde eerder deze week dat alle procedures vallen binnen de grenzen van het internationaal recht.

Intussen werden vrijdag zware gevechten gemeld vanuit de heilige sjiitische stad Najaf. De gevechten concentreerden zich vrijdag op de grote begraafplaats van de stad en een politiebureau.

Al-Sadr zelf had eerder in een heiligdom in Najaf zijn toevlucht genomen, maar de door de VS gezochte geestelijke verscheen voor het vrijdaggebed in het nabij gelegen Kufa. Hij hield daar een vurige preek tegen de coalitietroepen.

Zeker tien leden van al-Sadrs militie zijn vrijdag in Najaf bij gevechten met Amerikaanse militairen om het leven gekomen. Dat zei een woordvoerder van de opstandige geestelijke. De gevechten duurden uren en gingen gepaard met zwaar geweervuur en explosies. De belangrijke Imam Ali-moskee raakte beschadigd. In de gouden koepel waren vier gaten te zien, vermoedelijk veroorzaakt door machinegeweervuur.

Het Amerikaanse leger, dat bij zijn optreden tegen al-Sadrs militie de omgeving van de belangrijkste moskeeën zo veel mogelijk mijdt, gaf de schuld van de schade aan de moskee aan de strijders van al-Sadr. „Op basis van waar vandaan wij vuurden en waar vandaan zij vuurden, zet ik er mijn geld op dat Muqtada de schade heeft veroorzaakt”, zei woordvoerder Mark Kimmitt.

De belangrijkste gevechten vonden plaats op de grote begraafplaats van Najaf, die in een halve cirkel om het stadscentrum heen ligt. Het doolhof van voetpaadjes en tombes biedt guerrillastrijders tal van schuilplaatsen. De Amerikanen trokken de begraafplaats, die bekendstaat als de Vallei van de Vrede, binnen met tanks. De begraafplaats is een van de grootste ter wereld. Sjiieten willen zo dicht mogelijk in de buurt begraven worden bij imam Ali, die in de moskee begraven ligt.

De gevechten tussen het Amerikaanse leger en aanhangers van al-Sadr begonnen ruim een maand geleden. Al-Sadrs militie nam begin april diverse steden in. Uit de meeste zijn ze weer verjaagd, maar in Najaf waren de Amerikanen tot nu toe terughoudend. Medewerkers van al-Sadr in Bagdad hebben sjiieten daar ertoe opgeroepen naar het zuiden te reizen om de strijders er bij te staan. Al-Sadrs vertegenwoordiger in Basta dreigde met zelfmoordaanslagen op de bezettingsmacht.

De strijd concentreert zich rond Najaf, Kufa, Karbala en de sjiitische wijk in Bagdad, Sadr City. De Amerikanen hielden zich tot nu toe ver van de heiligste plaatsen voor de sjiieten, zoals de Imam Ali-moskee in Najaf. Waarnemers melden echter dat het leger zijn geduld begint te verliezen. Volgens inwoners van Najaf is de koepel van de Imam Ali-moskee licht beschadigd geraakt.

Ook in de zuidelijke stad Nasiriyah deed al-Sadrs militie vrijdag van zich spreken met een aanval op het lokale hoofdkwartier van het Amerikaanse civiele bestuur. Een vuurgevecht volgde tussen militieleden en Italiaanse soldaten. Er waren ook berichten over aanvallen op een politiebureau en op het kantoor van de gouverneur.

Ten noordoosten van Bagdad ontplofte een bom bij een huis van een stammenleider, die daarbij om het leven kwam. Ook een van zijn dochters werd gedood. Een tweede dochter en een zoon raakten gewond. Volgens buren werkte de man samen met de door de Amerikanen geleide bezettingsmacht.