Hoe het spel moet worden gespeeld weten beide heren maar al te goed. In het EenVandaagdebat, met als thema’s de economie, de zorg en de Nederlandse identiteit weet zowel Rutte als Wilders wat hem te doen staat. Wilders moet Rutte aanvallen op zijn geloofwaardigheid, het publiek laten geloven dat zijn rol echt is uitgespeeld. Rutte moet bestuurlijke ervaring uitstralen en aantonen dat Wilders een roeptoeter is.

De terugblik op de diplomatieke rel tussen Nederland en Turkije, voorfgaand aan het debat leent zich meteen prima voor dat spel. Wat is in dezen leiderschap?, is de vraag die debatleider Pieter Jan Hagens opwerpt. „Als de Turken deëscaleren, moet Nederland dat ook doen”, reageert Rutte beheerst. „Maar Erdogan gooit juist olie op het vuur”, pareert Wilders, om meteen te vervolgen dat de Turkse ambassadeur en zijn hele staf meteen het land moeten worden uitgezet.

Op dat moment plaatst Rutte zijn eerste voltreffer: „Hier zie je duidelijk het verschil tussen thuis vanaf de bank twitteren en het land besturen”, sneert hij. De zaal joelt.

Ook het debat over de economie, het eerste hoofdonderwerp verloopt in bekende patronen. Rutte roept in herinnering dat hij met zijn kabinet deed wat hij beloofd heeft: het land uit de crisis leiden. „Dat beloofde u niet”, luidt Wilders’ weerwoord. „U zou zorgen dat de werkenden er 1000 euro bijkregen, dat er geen extra cent meer naar Griekenland zou gaan en dat Nederland een strenger immigratiebeleid zou krijgen. Dat is niet gebeurd. Als u de PVV uitsluit van regeringsdeelname krijgt Nederland misschien Jesse Klaver van GroenLinks wel als nieuwe minister van Immigratie.”

Opnieuw loeit de zaal, dit keer voor Wilders.

De stevigste oneliner in het debat over de zorg komt zonder twijfel van Wilders. „U bent als de dief die ’s nachts het hele huis leegrooft en twee weken later alleen het bankstel komt terugbrengen.” Het is een staaltje politiek handwerk. De PVV-leider is nagegaan hoe de VVD haar belofte om de komende kabinetsperiode 2 miljard euro extra uit te trekken voor de ouderenzorg financiert. „Door te bezuinigen op andere zorgkosten”, is zijn conclusie. „Zoals bijvoorbeeld op de wijkverpleegkundige zorg, of op het verzekerde pakket.”

Totale onzin, is Ruttes verweer, waarbij hij opmerkt dat zelfs 50Plus-voorman Krol zijn cijfers nog beter op orde heeft.

Lees ook

Kijkers EenVandaag: Rutte winnaar

De ultieme herhaling van zetten krijgt de kijker te zien tijdens het derde debatdeel. Voor de zoveelste keer stelt Wilders Rutte voor als de politicus die een nog grotere bedreiging vormt voor de Nederlandse identiteit, dan alle vluchtelingen bij elkaar. Rutte pronkt met de Turkijedeal; de mede door hem bewerkstelligde overeenkomst tussen de EU en Turkije als gevolg waarvan de vluchtelingenstroom vanuit Syrië fors is ingedamd. Loos geroep vanaf de zijlijn, versus echte maatregelen nemen, is het beeld wat hij neerzet. En waar hij als premier echt wat deed aan de vluchtelingencrisis kwam Wilders niet verder dan de aankondiging om straks deur na deur alle huizen in te gaan en Korans in beslag te nemen, vervolgt de premier.

Als Wilders tegenspartelt: „Er komt geen Koranpolitie” roept Rutte met stemverheffing: „O, dat was dus een neptoezegging, een nepbelofte. Wij noteren hem!”

De typeringen na afloop van het debat lopen uiteen, van „een schertsvertoning” tot „ het bekende toneelstukje.” De rode lijn is onmiskenbaar: Ook na dit treffen gelooft geen kiezer dat Rutte en Wilders echt verwikkeld zijn in een tweestrijd om het Torentje. Het doorslaggevende argument voor CDA-, D66- en GroenLinks-kiezers om maar op Rutte te stemmen, namelijk voorkomen dat Wilders premier wordt, komt daarmee te vervallen. Ook dit debat brengt daarin geen verandering. Oftewel, het schrikbeeld van een versplinterd partijpolitiek landschap met vijf partijen die alle vijf rond de twintig zetels schommelen, komt weer een stapje dichterbij.