De Turkse president Erdogan wil meer macht naar zich toetrekken. Het parlementaire stelsel moet plaatsmaken voor een presidentieel systeem. Om dat te bereiken, houdt Turkije op 16 april een referendum. Een groot aantal West-Europeanen van Turkse komaf kan daar ook aan deelnemen. Onder deze mensen zijn veel Erdogan-aanhangers. De president wil daarom ook in West-Europa campagne voeren.

De afgelopen weken werden op diverse plaatsen in Europa bijeenkomsten met Turkse prominenten aangekondigd. Duitsland zei vorige week dat Turkse politici niet welkom waren. Erdogan sprak vervolgens van nazipraktijken, wat weer tegen het zere been was van de Duitse bondskanselier Merkel.

Donderdag gaf premier Rutte aan dat de Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Cavusoglu, geen officiële ontvangst zou krijgen. Daarna kwamen de gebeurtenissen in een stroomversnelling.

Vrijdag

• Cavusoglu meldt dat hij zaterdagmiddag aanhangers zal toespreken in de ambtswoning van de Tukse consul in Rotterdam. De woning en tuin zijn Turks grondgebied. Premier Rutte kondigt strenge veiligheidsmaatregelen aan. Burgemeester Aboutaleb zegt dat er niet op de openbare weg bij de woning mag worden gedemonstreerd.

• Turkije dreigt met zware politieke en economische sancties als Nederland verhindert dat Cavusoglu zaterdag een bezoek kan brengen aan Rotterdam.

Zaterdag

• Nederland trekt de landingsrechten in van het toestel van Cavusoglu. Dat betekent dat de minister geen bezoek kan brengen aan Rotterdam. Het kabinet neemt de maatregel omdat de openbare orde en veiligheid in het geding zijn gekomen, na een oproep aan Turkse Nederlanders om massaal deel te nemen aan een publieke manifestatie met Çavusoglu.

• Erdogan haalt hard uit naar Nederland. „Nederland moet gaan nadenken over hoe hun vliegtuigen gaan landen in Turkije. Ze zijn nazi-overblijfselen en fascisten.” Premier Rutte noemt later op de dag de uitlatingen van de president bizar en ongepast. Ook het Internationaal Auschwitz Comité is verbijsterd over de vergelijking van Erdogan.

• Cavusoglu zegt tegenover verslaggevers in Istanbul dat Turkije maatregelen zal treffen tegen Nederland. De minister is wel in Frankrijk welkom, waar hij gisteren sprak. Later op de dag meldt Turkije dat de Nederlandse ambassadeur Van Rij niet in Turkije welkom is. Van Rij is op dat moment niet in Turkije.

• De autoriteiten in Rotterdam wijzen drie locaties aan waar kan worden gedemonstreerd. Op het Willemsplein zijn mensen welkom die graag Cavusoglu hadden zien spreken. Op de Lloydpier kunnen tegendemonstranten terecht, en op Plein 1940 alle overige demonstranten. De omgeving van de ambtswoning van de Turkse consul aan de Straatweg en de omgeving van het Turkse consulaat aan de Westblaak worden afgesloten.

• De Turkse minister van Familiezaken, Sayan Kaya, komt per auto naar Nederland. Ze is niet welkom in Hengelo en Wehl en komt nu vanuit Duitsland naar Rotterdam. Voor de Westblaak wordt een noodbevel afgekondigd. Alleen bewoners en bestemmingsverkeer mogen er komen.

• Rond 21.30 uur verzamelen zich zo’n duizend mensen met Turkse vlaggen bij het consulaat op de Westblaak. Een Turks parlementslid spreekt hen toe met een megafoon. De sfeer is grimmig.

• Sayan Kaya komt per auto aan in Rotterdam. Agenten houden haar tegen. Sayan Kaya protesteert en zegt dat ze het recht heeft om het consulaat in te gaan. Ze krijgt echter geen toestemming. Urenlang zit ze in de auto. Vervolgens verlaat zij schreeuwend haar auto en wordt ze met een ander voertuig teruggeleid naar Duitsland.

• Bij het consulaat blijft het onrustig. De politie zet waterkanonnen in om demonstranten uiteen te drijven. Er worden zestien mensen opgepakt. Zeven mensen raken gewond, onder wie een agent. Rond 3.00 uur ’s nachts is het weer rustig.

• Burgemeester Aboutaleb zegt dat Sayan Kaya is uitgezet omdat ze een ongewenste vreemdeling is. Ook hekelt hij de opstelling van Turkije. „We zijn weggezet als nazaten van nazi’s. Zouden ze wel weten dat ik burgemeester ben van een stad die door de nazi’s is gebombardeerd?”

• In Deventer demonstreren vijftig Turken bij het Turkse consulaat. Hier blijft alles rustig. De politie hoeft niet in te grijpen.

Zondag

• De eigenaar van een zalencentrum in het Zweedse Stockholm zegt dat hij zijn locatie niet te zullen verhuren voor een bijeenkomst van de Turkse regeringspartij AK.

• Een Turkse man weet op het dak van het zwaarbeveiligde Nederlandse consulaat in Istanbul te klimmen. Hij vervangt de Nederlande vlag door een Turks exemplaar. Nederland tekent protest aan bij de Turkse autoriteiten.

• De Turkse premier Yildirim kondigt zware tegenmaatregelen aan tegen Nederland, na het uitzetten van Sayan Kaya. Die laatste zegt dat de Nederlandse politie haar onmenselijk heeft behandeld. Volgens haar zijn vijf van haar beveiligers gearresteerd.

• Premier Rutte zegt dat Turkije niet hoeft te rekenen op excuses van Nederlandse zijde. Erdogan zegt echter die excuses wel te eisen. Als Nederland de banden met Turkije opoffert vanwege de aankomende verkiezingen, moet Nederland daar een prijs voor betalen, zegt Erdogan. De Turkse president roept internationale organisaties op om aan Nederland sancties op te leggen. Hij verwijt Nederland zich te gedragen als een bananenrepubliek.

• EU-buitenlandchef Mogherini overlegt telefonisch met de Nederlandse minister Koenders van Buitenlandse Zaken en zijn Turkse ambtsgenoot Cavusoglu. Ze zegt de ontwikkelingen nauwlettend te volgen, maar wil verder geen uitspraken doen over de inhoud van de gesprekken.

• Denemarken wil een bezoek van de Turkse premier Yildirim aan het land uitstellen. Yildirim zou op 20 en 21 maart naar Denemarken gaan.

• Op diverse plaatsen in Amsterdam demonstreren Turkse Nederlanders. Het gaat om zo’n 250 mensen. Burgemeester Van der Laan beëindigt de demonstratie op grond van verstoringen van de openbare orde en de verkeersveiligheid. Met waterkanonnen worden de demonstranten weggejaagd. Rond 23.30 uur is de samenscholing ten einde. Dertien personen worden aangehouden, onder meer vanwege het gooien van stenen naar de politie, het brengen van de Hitlergroet, opruiing, belediging en openlijke geweldpleging.

Maandag

• De Turkse beschuldiging van nazisme en fascisme aan het adres van Nederland moet van tafel, zegt vicepremier Asscher. Gebeurt dit niet, dan blijven de verhoudingen stroef. Hij overlegt met Turkse organisaties in Nederland over de spanningen.

• Het ministerie van Buitenlandse Zaken wijzigt het reisadvies naar Turkije. Reizigers wordt vanwege de diplomatieke spanningen tussen Turkije en Nederland aangeraden in heel Turkije alert te zijn en samenscholingen en drukke plaatsen te vermijden.

• Turkije eist gerechtelijke stappen tegen het „disproportionele” optreden van de Nederlandse politie tegen demonstrerende Turken. In een diplomatieke nota verlangt Turkije verder informatie over gewonde Turkse burgers.

Meer achtergronden leest u in ons thema Conflict Turkije.