Daartoe besloot de synode van de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV) zaterdag in Elspeet. „De uitvoering van een besluit kan niet van iemand, ambtsdrager of gemeentelid, worden verlangd, als dit hem persoonlijk in zijn geweten in strijd brengt met het Woord van God.” De betrokkene dient uiteraard wel bereid te zijn zich te verantwoorden. Maar het gaat hier om een situatie waarin een kerkenraad van de GKV het oneens is met een besluit van de synode maar dit toch dient uit te voeren, zo lichtte deputaat ds. P. Niemeijer toe.

De GKV besloten tot een tekstuele maar geen inhoudelijke toevoeging van de kerkorde. Ouderling J. J. van der Tol (Blije) wilde een tegenvoorstel indienen omdat hij vond dat hiermee het individuele gemeentelid „monddood” werd gemaakt. „De Geest is toch aan alle gelovigen gegeven?” Deputaten kerkorde stelden in een reactie hierop dat er in voorgaande synodevergaderingen over het revisieverzoek uitvoerig is gesproken. Het recht van het individuele gemeentelid werd toen beperkt vanwege het toenemend aantal individuele revisieverzoeken over allerlei kwesties.

Drie verzoeken

Deputaat mr. dr. P. T. Pel stelde dat drie kerkenraden hebben overwogen een revisieverzoek tegen de huidige wijziging in de kerkorde in te dienen, maar na overleg besloten hun voornemen niet uit te voeren.

Van der Tol erkende dat zijn tegenvoorstel op een andere zaak inging dan wat er op de tafel van de synode lag –een soort ‘noodsituatie’ van een plaatselijke kerkenraad– en trok zijn voorstel in. Toch bleef hij bij zijn standpunt. „Wat hier gebeurt, is niet bij de tijd. In de samenleving heb je altijd nog een ombudsman. Als de kerk iets besloten heeft, moet je gewoon terug naar je bank gaan, daar komt het op neer. Synode, denk eens na over de consequenties. Mensen die bezwaren hebben zie je nu vertrekken.”

Gemeentelid D. J. Bolt te Drachten had in 2015 ertoe opgeroepen de nieuwe kerkorde niet te ratificeren. Bolt is redacteur van de website eeninwaarheid.info. Besluiten van meerdere vergaderingen zoals de synode moeten, aldus Bolt, nu zonder meer door de kerkenraden worden uitgevoerd, ook al menen deze dat ze in strijd zijn met de Schrift of de kerkorde. Het oude artikel 31 van de kerkorde is hiermee volgens Bolt „geamputeerd” en het gereformeerd kerkrecht is in wezen ingeruild voor een „hiërarchische bestuursvorm.”

Er was volgens hem in het gereformeerde kerkrecht altijd de gelegenheid rechtstreeks principiële bezwaren tegen het handelen van meerdere vergaderingen in te dienen en dáár gehoord te worden. Door de nieuwe kerkorde wordt dat fundamentele recht van individuele kerkleden weggenomen. Bolt noemt de synodebesluiten op bovengenoemde punten „niet naar de Schrift” en volgens hem „gaan zij in tegen fundamentele principes van gereformeerd kerkrecht.”

Misleidend

Inmiddels heeft Bolt de GKV verlaten. De deputaten kerkorde noemen de inhoud van het schrijven van Bolt in diverse opzichten misleidend. „Anders dan Bolt beweert, staat het ”tenzij” van artikel 31 nog gewoon in de KO 2014. Tegen een besluit van de kerkenraad staat bezwaar open „indien het besluit in strijd is met het Woord van God of het kerkelijk recht.”” De kerkorde heeft daarbij ook geregeld hoe de situatie is tijdens de behandeling van een bezwaar. „Een bezwaar leidt niet automatisch tot opschorting van de uitvoering van het besluit, want dan zou je met elk bezwaar alles kunnen lam leggen. Dat is geen goede kerkelijke stijl.”

Als iemand bezwaar heeft en echt duidelijk kan maken dat een besluit in strijd is met Gods Woord, zal een kerkelijke vergadering de uitvoering van dat besluit „natuurlijk” opschorten en de bezwaren zorgvuldig overwegen, aldus de deputaten. De kerkorde kent bovendien een bepaling dat de uitvoering van een besluit niet van iemand kan worden verlangd als dit hem persoonlijk in zijn geweten treft. „Daarmee is de ultieme lijn van artikel 31 van de kerkorde verwoord: geen gewetensdwang in de kerk.” Kerkleden kunnen alleen revisie verzoeken van besluiten waardoor zij „rechtstreeks in hun eigen belang” zijn getroffen.

Onderzoek naar kerkelijk werker

De GKV gaan onderzoeken in hoeverre kerkelijk werkers sacramenten kunnen bedienen. Er werd zaterdag op de synode langdurig gediscussieerd over de bevoegdheden van deze groeiende groep binnen de GKV. „De burgerlijke wet ziet de kerkelijke werker als een geestelijk ambt. Heeft de wetgever iets door wat wij niet doorhebben?” vroeg ds. M. van Loon (Dalfsen). De synode debatteerde verder uitvoerig over toelaten van gasten aan het avondmaal. Sommigen bepleitten een verruiming. Deputaat kerkorde ds. P. Niemeijer wees erop dat deze kwestie geregeld is door de synode van 2005. In 2008 en 2011 werden bezwaren hiertegen afgewezen. „In de oude regeling worden de kerken vrijgelaten, nu willen synodeleden dat gasten kunnen worden uitgenodigd.”