Commissaris Verheugen (Uitbreiding) presenteerde woensdag in Brussel een strategienota over de buitengrenzen van het verenigd Europa. Daarin zijn voorstellen vervat voor wat heet een Europees nabuurschapsbeleid. Ze voorzien in privileges en financiële middelen voor en intensieve samenwerking met een zeventiental naties in de Kaukasus, het noorden van Afrika en het Midden-Oosten, mits die zich netjes gedragen.

De betrokken landen zijn Rusland, Oekraïne, Wit-Rusland, Moldavië, Armenië, Azerbeidzjan, Georgië, Marokko, Mauritanië, Tunesië, Algerije, Egypte, Jordanië, Libanon, Syrië, de Palestijnse gebieden en Israël. Zij krijgen de komende drie tot vijf jaar bilaterale verdragen voorgelegd voor versteviging van de banden.

Daarbij moeten we onder meer denken aan handelsvoordelen, assistentie bij de bestrijding van terrorisme, georganiseerde misdaad, drugshandel en illegale migratie en verbreding van de dialoog op diverse terreinen. „We willen hen helpen om hetzelfde niveau van economische en politieke stabiliteit te bereiken als binnen de Unie”, verklaarde Verheugen in een toelichting. Van hun kant dient er wel instemming te zijn met de waarden die de gemeenschap hanteert ten aanzien van bijvoorbeeld de mensenrechten, de rechtspraak en de markteconomie.

„We zullen ze een daadwerkelijk aandeel geven in de uitgebreide EU, wat hun ontwikkeling en welvaart bevordert. Een ring van goed bestuurde landen rondom ons, die nieuwe perspectieven verschaft voor democratie en groei, is in het belang van geheel Europa”, aldus Verheugen.

De EU omvat sinds 1 mei 25 lidstaten. Over enkele jaren komen daar Bulgarije en Roemenië bij. In december beslissen de regeringsaanvoerders, na een advies van de Europese Commissie, over een datum voor het begin van de voorbereidende onderhandelingen met Turkije. Ook Kroatië zit al in de procedure voor aansluiting op enig moment. Verheugen vindt dat de rest van de Balkanlanden in principe eveneens kan toetreden.

Tegelijk liet hij er geen twijfel over bestaan dat er voor de genoemde zeventien landen daarentegen geen plaats is binnen het blok. „Een lidmaatschap staat niet op onze agenda”, benadrukte de Duitse eurocommissaris. Hij voegde daaraan toe: „De westgrens van de vroegere Sovjet-Unie blijft de oostgrens van de EU.”

Die stellingname lokte meteen kritiek uit van de zijde van Polen, Hongarije, Tsjechië en Slowakije, die gezamenlijk de zogeheten Visegradgroep vormen. Hun leiders waren woensdag voor een vergadering bijeen. Zij huldigen het standpunt dat voor Oekraïne en Wit-Rusland de deur niet op voorhand gesloten mag zijn. De Poolse premier Belka zei dat zijn regering Oekraïne graag wil helpen bij inspanningen om in de toekomst te kunnen aanhaken.

Verheugen merkte in zijn uiteenzetting in Brussel op dat met name de relatie met Wit-Rusland voorlopig juist een probleem vormt. Daar zwaait de dictator Loekasjenko de scepter. „Het is een illusie om te denken dat er ginds snel iets verandert”, meent Verheugen. Hij streeft ernaar de democratische oppositie te steunen bij pogingen om hervormingen tot stand te brengen.