Leo Trip: De vergeten monetaire ridder van Nederland
Het is zaterdag zeventig jaar geleden dat Leonardus Trip, de in mijn ogen beste president die De Nederlandsche Bank (DNB) in zijn ruim 200-jarig bestaan heeft gehad, is overleden.
Trip is de enige president van DNB die twee keer op die post heeft gezeten. Benoemd in 1931 vertrok hij in 1941 omdat hij de monetaire oekazes van de Duitse bezetter weigerde uit te voeren. Die waren slecht voor de Nederlanders en het land. Trip, een man voor wie zijn principes heilig waren, vertrok nog liever dan dat hij zo’n beleid zou uitvoeren, ook al was opstappen niet ongevaarlijk voor hem. Na de Bevrijding van Nederland in 1945 kreeg hij zijn baan terug, om een jaar later alweer op te stappen. Het was toen minister van Financiën Lieftinck die een beleid voor stond waar Trip niet achter kon staan.
Trip stond pal voor zijn principes en verloochende die niet. Voor deze koene monetaire ridder was elk beleid dat gericht was op het uithollen van de waarde van het geld moreel verwerpelijk en onfatsoenlijk, bijvoorbeeld omdat het de inkomens- en vermogensverdeling in het land oneerlijk zou beïnvloeden. Hij vond zo’n beleid asociaal en noemde het valsemunterij. Vroeger stond daarop de doodstraf, iets wat Trip ongetwijfeld wist toen hij pleidooien voor een waardedaling van de gulden voor valsemunterij, en degenen die die pleidooien hielden voor valsemunters uitmaakte.
Trip was een groot voorstander van de gouden standaard, een geldstelsel waarin elke valuta direct gekoppeld was aan goud, omdat dat stelsel een sterk disciplinerende werking op overheden had. Die konden daardoor niet structureel rood staan, waar de belastingbetaler uiteindelijk altijd voor zou opdraaien. Natuurlijk, elke overheid kan in plaats van die opgelegde discipline zelf ervoor kiezen in een omgeving zonder gouden standaard ook niet rood te staan, maar Trip had er weinig vertrouwen in dat dat zou gebeuren. Zelfs als Nederland dat zou doen, achtte hij de kans groot dat andere landen dat niet zouden doen, wat uiteindelijk Nederland hard zou raken omdat dat nu eenmaal in economisch opzicht afhankelijk was van het buitenland.
Het afdanken van de gouden standaard zag Trip als „een experiment van conjunctuurbeïnvloeding waarmee een nieuw element van onzekerheid en ontwrichting zal ontstaan”, iets wat van de wereld een gekkenhuis zou maken. Het zouden profetische woorden blijken te zijn. Een monetair gekkenhuis is het inderdaad geworden. Sinds dat stelsel ten einde kwam in 1936, zijn de prijzen meermaals over de kop gegaan – lees: de koopkracht van ons geld is behoorlijk uitgehold. Overheden die niet structureel rood staan, zijn op de vingers van één hand te tellen. Trip streed tegen het uithollen van de waarde van ons geld en tegen het op kosten van de belastingbetaler op de pof leven door politici en beleidsmakers. Hij stapte liever op dan die strijd te steunen.
Dat Trip zo goed als vergeten is –ik heb de proef op de som genomen en heb ontdekt dat zijn naam ook onder DNB’ers en monetaire economen in Nederland zo goed als onbekend is– zegt veel over de tijdgeest en waar de huidige generatie monetaire economen en centrale bankiers voor staat, namelijk precies het omgekeerde van de monetaire principes van Trip. De Europese Centrale Bank (ECB) voert een beleid dat gericht is op het uithollen van de koopkracht van de euro (namelijk streven naar 2 procent prijsstijging per jaar, jaar in jaar uit) en dat vooral op de noden van de overheden en politici lijkt te zijn afgestemd. Zo goed als alle monetaire economen in Nederland steunen dat beleid, en als ze er kritiek op hebben is dat vaak dat de ECB te wéínig koopkracht wil uithollen. Slechts een handjevol Nederlandse monetaire economen, onder wie ondergetekende, ziet juist meer in de monetaire principes van Trip.
Als Trip nog zou leven, wat zou hij dan van het monetaire beleid vinden dat de spaarder en de gepensioneerde, ja, de middenklasse –de lijm van elke samenleving– ongekend hard raakt?
Asociaal en moreel verwerpelijk, dat weet ik wel zeker. En ECB-baas Mario Draghi was voor hem de über-valsemunter.