Rechtsstatelijkheid betekent kort gezegd dat de overheid niet boven de wet staat. Zij moet zich aan de wettelijke regels houden, zodat burgers worden beschermd tegen willekeur en machtsmisbruik van de overheid. Respect voor hun fundamentele rechten en vrijheden is daarom nodig. In een rechtsstaat worden conflicten in de samenleving beslecht door de onafhankelijke en onpartijdige rechter. Burgers moeten daarom effectief toegang hebben tot de rechter.

De commissie van vijf gepromoveerde juristen zegt geen inhoudelijke beoordeling van de politieke plannen te geven, maar signaleert slechts of een plan positief of negatief uitpakt voor de rechtsstaat. De commissie plaatst groene, oranje en rode lichten bij voorstellen. Rood is fout, groen is goed en oranje betekent: twijfelachtig plan. De quickscan laat zien dat het niet alles rozengeur en maneschijn is, zo vinden de rechtsgeleerden. Maar liefst vijf van de dertien verkiezingsprogramma’s bevatten voorstellen die regelrecht met de rechtsstaat in strijd zijn. Zorgwekkend.

De scorekaart achter in het rapport toont dat alleen voorstellen van partijen rechts in het politieke spectrum ‘rode lichten’ krijgen: CDA (1), SGP en VVD (2), VNL (4) en PVV (6). Partijen links in het spectrum krijgen daarentegen ‘groene lichten’: CU en D66 (5), PvdA, PvdD en SP (4), GL (3), DENK (2) en 50PLUS (1). Dit is geen inhoudelijk oordeel over de mate van onpartijdigheid van de commissie. Ik signaleer slechts.

De SGP krijgt twee rode lantaarns. De ene omdat zij vierkant tegen abortus is. Dat is in strijd met het zelfbeschikkingsrecht van de vrouw, aldus de commissie. Volgens de wet heeft een zwangere vrouw in nood recht op abortus. Maar heeft haar ongeboren baby dan geen recht op leven? En om welke nood gaat het? Dat mag de vrouw zelf invullen. Vanuit het perspectief van het nog niet geboren kindje is dit willekeur. De SGP kaart dit aan, maar krijgt daarvoor geen groen lichtje. De juristen signaleren wel de splinters, de balk in de wet blijft onopgemerkt.

Dan de andere kwestie. De geleerde juristen lopen rood aan bij de gedachte dat de SGP voor een christelijk Nederland pleit en daarom de invloed van de islam en het atheïsme in het publieke domein wil beperken. Dat de overheid nationale en christelijke feestdagen wel erkent en volgens de SGP islamitische feestdagen niet moet erkennen, acht de commissie in strijd met het non-discriminatiebeginsel.

Hier blijkt de grote moeite die geseculariseerde rechtsgeleerden hebben met het onderscheiden van orthodox christendom en orthodoxe islam. Men scheert ze over één kam. Misschien omdat alle orthodoxen in hun ogen niet zo vergevorderd zijn in de moderniteit. Of omdat hun seculiere denkraam maar twee smaken kent: wel of niet religieus.

Het verschil is dat de islam tegen democratie is, terwijl de SGP zich niet tegen democratie verzet, maar wel tegen uitwassen ervan. De SGP wil moslims geen burgerrechten ontnemen – zeker niet als zij goede democraten zijn, maar wenst wel een democratie die weerbaar is tegen krachten van buitenaf die haar willen opheffen door bijvoorbeeld de sharia in te voeren. Er zijn ook krachten van binnenuit, zoals de seculiere meerderheid die godsdienst uit het publieke domein wil verbannen. Het zelfbehoud van de democratische rechtsorde kan op het spel komen te staan. Behalve voor het voorkomen van machtsmisbruik moet de overheid immers zorgen voor de veiligheid van de bevolking.

Uiteindelijk zijn democratie en rechtsstaat gebaseerd op het vertrouwen bij de bevolking dat wetten onze vrijheid waarborgen, burgers worden beschermd en rechters rechtvaardig oordelen. Rechtvaardigheid is niet alleen een juridische kwestie. Het is ook een morele vraag waarbij geloof en levensbeschouwing een rol spelen. De Nederlandse rechtsstaat is geworteld in het christendom. Als je de bloem van onze rechtsstaat lossnijdt van zijn christelijke wortels, verdort deze, aldus wijlen Gerrit Holdijk. Ook een jurist, maar dan wel een met beide benen op de grond.

Ergens ben ik blij met die rode en oranje lichten bij het SGP-verkiezingsprogramma. Ik zou mij fiks achter de oren krabben als er echt helemaal niets in zou staan wat schuurt met de gekleurde opvattingen van deze moderne wetsgeleerden.

Drs. Jan Schippers, directeur van de Guido de Brès-Stichting, het wetenschappelijk instituut voor de SGP.