Waarom blijven de contacten met Rusland president Trump parten spelen?

Daarvoor zijn verschillende redenen. Ten eerste blijkt uit onderzoek van de Amerikaanse inlichtingendienst dat de Russen tijdens de campagne voor de presidentsverkiezingen de computers van de Democratische Partij hebben gehackt en grote aantallen e-mails naar buiten hebben gebracht. De bedoeling was duidelijk om de verkiezingscampagne te beïnvloeden. Trump heeft publiekelijk de Russen aangemoedigd daarmee door te gaan.

Ten tweede is nog steeds niet helder hoe het zit met zijn zakelijke belangen in Rusland.

In de derde plaats heeft een officier van de Britse inlichtingendienst een rapport uitgebracht waaruit blijkt dat Trump door de Russen gemanipuleerd kan worden. Dat is nog niet afdoende weersproken – al wordt er in de media nauwelijks meer aandacht aan gegeven.

Welke vragen zijn er door de affaire-Flynn zijn bijgekomen?

De eerste vraag is of Flynn op eigen gezag contact had met de Russische ambassadeur. Volgens Daniel Benjamin, voormalig coördinator terrorismebestrijding die een aantal jaren nauw met Flynn samenwerkte, is het uitgesloten dat de afgestreden veiligheidsadviseur op eigen initiatief met de Russische ambassadeur belde. „Flynn is een typerend voorbeeld van een militair die commando’s van anderen gehoorzaam uitvoert.”

Overigens zijn er ook andere opvattingen over Flynn. In 2014 werd hij ontslagen omdat hij opdrachten niet uitvoerde. Benjamin wijst er verder op dat Flynn volgens de inlichtingendiensten omstreeks 29 december wel vijf keer met de ambassadeur belde. „Dat betekent dat hij tussendoor ruggenspraak hield. Het kan niet anders dan dat anderen hierbij betrokken waren.” De spannende vraag is wie dat dan wel waren? Waren dat adviseurs van de president? Of was de president er zelf ook bij betrokken?

Tweede kwestie is dat na het aftreden van Flynn in de media berichten opduiken dat verschillende medewerkers van Trump intensieve contacten met de Russen onderhielden tijdens de verkiezingen. Genoemd worden de namen van voormalig campagneleider Paul Manafort en die van Carter Page, een zakenman en adviseur van Trump. Ook van strateeg Roger Stone wordt gezegd dat hij nauwe banden met de Russen heeft. Deze informatie is gelekt vanuit de Amerikaanse veiligheidsdiensten. Wat de inhoud van deze contacten is geweest, is nog onbekend. De vraag hierbij is of de contacten betrekking hadden op het verloop van de verkiezingen en beïnvloeding daarvan door de Russische veiligheidsdiensten.

Welke onderzoeken lopen er nu?

De Inlichtingencommissie van de Senaat doet onderzoek naar de Russische inmenging in de verkiezingen. Daarbij komt ook zeker aan de orde de relatie tussen individuen die een rol speelden in de campagnes en de Russen. Ook verschillende andere commissies doen onderzoek hiernaar.

Daarnaast onderzoekt de FBI, in samenwerking met andere veiligheidsdiensten, met name de relatie tussen het team van Trump en de Russen. De inhoud van de gesprekken is nog niet openbaar. Maar als blijkt dat er inhoudelijk met de Russen over het verloop van de verkiezingen is gesproken, dan heeft Trump een groot probleem.

Welk onderzoek is er verder nog mogelijk?

Door de Democraten, onder leiding van senator Chuck Schumer, wordt aangedrongen op een breder onderzoek naar de Russische connectie. De meeste Republikeinen voelen daar nog niet veel voor. Zij vinden de lopende onderzoeken die zich beperken tot de Russische inmenging in de verkiezingscampagne voldoende.

Inmiddels is er echter een groeiende groep Republikeinse senatoren, onder wie de invloedrijke John McCain, die ook wel voelt voor een breder onderzoek. Aangezien de Republikeinen slechts een kleine meerderheid hebben in de Senaat, is de kans aanzienlijk dat dit onderzoek plaats zal hebben.

Er zijn ook Congresleden en waarnemers die vinden dat er een speciaal aanklager moet komen, omdat de FBI en het Congres niet voldoende onafhankelijk zouden zijn. Zo’n aanklager kan zelfstandig een onderzoek instellen.

Kan een negatieve uitkomst van een onderzoek door het Congres automatisch leiden tot strafvervolging?

Nee. Commissies van het Huis van Afgevaardigden of van de Senaat kunnen mensen oproepen en hen wel of niet in het openbaar verhoren. Zij kunnen de resultaten van hun onderzoek vastleggen in een rapport. Of daar strafvervolging op volgt, is aan de rechterlijke macht. Daar heeft het Congres geen invloed op.

Dat neemt niet weg dat een onderzoeksrapport van de Senaat of van het Huis van Afgevaardigden van betekenis is. Bij presidentiële affaires als Watergate in de jaren zeventig en bij Irangate in de jaren tachtig werden hoofdrolspelers inderdaad door de rechter veroordeeld nadat er een parlementair onderzoek was geweest.

Los daarvan, de uitkomsten van dit soort rapporten hebben doorgaans grote invloed op de publieke opinie.

Heeft Trump reden om een parlementair onderzoek te vrezen?

Dat is moeilijk te zeggen. Het hangt er natuurlijk allereerst van af in hoeverre hij zelf een rol speelde bij de Russische contacten. Gesteld dat dit zo is, dan kan een onderzoek hem in de problemen brengen.

Daarbij is cruciaal of de onderzoekcommissie(s) de opgeroepen getuigen wel of niet onder ede willen horen. Het besluit daartoe wordt genomen door de voorzitter van de inlichtingencommissie. Die post wordt nu bezet door de Republikein Richard Burr. Het is maar de vraag of die inderdaad besluit tot verhoor onder ede. Als dat wel zo is –en Flynn wordt opgeroepen– dan zal hij duidelijkheid moeten geven of hij door anderen is aangespoord contact te zoeken met de Russische ambassadeur.

Gesteld dat blijkt dat Trump inderdaad (mede)initiatiefnemer is tot de contacten met de Russen, zal dat leiden tot zijn afzetting?

Dat kan, maar is niet zeker. De grondwet van Amerika zegt dat een president kan worden afgezet wanneer er sprake is van ”high crimes and misdemeanors” (ernstige misdrijven en wangedrag). Wat de wetgever daarmee bedoelt, wordt niet verder omschreven. Er kan worden gedacht aan bijvoorbeeld verraad, maar ook andere overtredingen van de wet die ernstig worden bevonden komen in aanmerking.

De afzettingsprocedure wordt gevoerd in de Senaat onder leiding van de hoogste opperrechter van het hooggerechtshof. Het besluit tot afzetting moet door de Senaat met een meerderheid van twee derde worden genomen. Gelet op het feit dat de Republikeinen daar de meerderheid hebben, ligt het niet direct voor de hand dat Trump om de Ruslandconnectie moet opstappen.

Wel is duidelijk dat wanneer de betrokkenheid van Trump bij de Russische contacten wordt aangetoond, dit grote schade aan zijn imago en gezag zal toebrengen. Dat is ook de reden dat zijn tegenstanders en veel media de Ruslandconnectie nadrukkelijk voor het voetlicht brengen.