„Onze kerken voelen een speciale verantwoordelijkheid om de oecumene verder te ontwikkelen, omdat de scheidingen bij ons in Duitsland zijn begonnen”, verklaarde dr. Heinrich Bedford-Strohm, voorzitter van de Evangelische Kirche, die 22,3 miljoen leden telt. „We zijn er zeker van dat we de bladzijde kunnen omslaan en nieuwe wegen vinden om elkaar te begrijpen.” De Lutherse bisschop bezocht maandag paus Franciscus in Vaticaanstad.

Zonder rancune

De paus betoonde in zijn rede zijn nabijheid tot het gedachtegoed van Luther. „Dit herinneringsjaar biedt ons de mogelijkheid om een stap naar voren te zetten en zonder rancune naar het verleden te kijken. We presenteren aan de mannen en vrouwen in onze tijd de radicale nieuwheid van Jezus en de grenzenloze genade van God, precies wat de hervormers in hun tijd bezielde.”

Ook Bedford-Strohm ziet geen beren op de weg. „Elke katholiek en elke protestant kan de tekst van Luthers eerste stelling onderstrepen. Er staat geen woord in dat ons scheidt”, zei de EKD-voorman na afloop van zijn ontmoeting met de paus. „Of neem ”Von der Freiheit eines Christenmenschen” uit 1520, waarin Luther schrijft dat uit het geloof de liefde en het verlangen naar God voortvloeien en uit de liefde een vrij, gewillig en vrolijk leven, om zo de naaste te dienen („Sieh,so fließt aus dem Glauben die Liebe und Lust zu Gott und aus der Liebe ein freies, williges, fröhliches Leben, umsonst dem Nächsten zu dienen.” Precies, daarom gaat het!”

Intercommunie

Hoe de oecumene precies vorm moet krijgen, is niet geheel bekend. Er is in elk geval enthousiasme, ook van rooms-katholieke zijde, en in elk geval van de zijde van de Duitse kerken, zo bleek maandag. In Hillesheim wordt op 11 maart een gemeenschappelijke viering gehouden, waarbij Bedford-Strohm en kardinaal Reinhard Marx, de voorzitter van de Duitse Bisschoppenconferentie, gezamenlijk voorgaan. „We geven er zoveel mogelijk aandacht aan”, aldus de EKD-voorzitter, „zodat onze gelovigen zien dat de oecumene mogelijk is.”

Het is echter onwaarschijnlijk dat er het avondmaal wordt gevierd. De intercommunie blijft een heikel punt. „De pijn wordt vooral gevoeld door getrouwde stellen die tot verschillende denominaties behoren”, zei de paus gisteren bij gelegenheid. Tot dusverre is officiële intercommunie niet mogelijk.

Officieel bezoek

Een andere stap is ook gezet. Bedford-Strohm en Marx nodigden maandag de paus uit voor een officieel bezoek aan Duitsland. „De paus keek ons welwillend aan”, zo beschreef Marx de reactie van zijn chef. „Natuurlijk kon hij niet stante pede reageren”, verklaarde Bedford-Strohm.

De berichten tot nu toe waren dat de paus níet aanwezig is bij de herdenking van 500 jaar Reformatie in Lutherstad Wittenberg. „De heilige vader, de paus, zal níét komen”, zei premier Haseloff van de Duitse deelstaat Saksen-Anhalt in mei 2015. „Hij heeft gezegd: Dit is een feest, een jubileumfeest van de protestantse kerken, en dat moet niet door andere zaken worden overvleugeld. Wel zal het Vaticaan met een sterk oecumenisch signaal komen.”

De stap van de EKD is opmerkelijk. Normaal gesproken wordt de paus uitgenodigd door hetzij een buitenlandse regering hetzij de betreffende bisschoppenconferentie. De paus heeft naar eigen zeggen in Lund vorig jaar zijn spijt betoond voor het verleden. Bedford-Strohm heeft geen behoefte aan meer spijtbetuigingen, verklaarde hij maandag.

Baken

Bedford-Strohm en Marx zien de oecumene als een baken in de huidige samenleving. „We moeten Jezus’ liefde gezamenlijk uitstralen. Onze boodschap van barmhartigheid en verzoening brengen we in tegen het Europa van scheuring en nationalisme”, meent Bedford-Strohm. We leven in onroerige tijden. Onze oecumenische ervaring in Duitsland kan het verschil uitmaken, aldus Marx.

Geen superkerk

Niet iedereen is er gelukkig mee dat de toenadering tussen rooms-katholieken en protestanten precies moet plaatsvinden in het jaar waarop het begin van de Reformatie wordt gevierd. „Dit jaar is voor ons protestanten de mogelijkheid om ons geloof opnieuw te ontdekken en te bedenken waarom we protestants zijn, en waarom we dit uit overtuiging zijn. Maar dat wil niet zeggen dat we ons moeten afzetten tegen onze rooms-katholieke broeders en zusters”, meent Annette Kurschus, de vice-voorzitter van de EKD. Zowel Marx als Bedford-Strohm benadrukte dat de oecumene nooit zal leiden tot één superkerk. „Niemand hoeft bang te zijn dat we opgaan in een homogene structuur en dat onze wederzijdse tradities verloren gaan”, zei de Lutherse bisschop maandag.