Over en weer gaat het, vooral ’s nachts. Vanuit hun flats in de buitenwijken van de Zuidoost-Oekraïense stad Marioepol kunnen bewoners de beschietingen tussen pro-Russische separatisten en Oekraïense regeringstroepen volgen. Het oorlogsfront bevindt zich 5 tot 10 kilometer buiten de stadsgrenzen. De doffe dreunen van de artillerie zijn tot in het centrum van de stad te horen.

Hoe is het om te leven in een stad van 470.000 inwoners met een oorlog zo vlakbij? In de buitenwijken kunnen ze erover meepraten. Niet alleen vanwege de dagelijkse beschietingen. Twee jaar geleden vielen hier raketten, waarbij zeker dertig doden vielen. Het postkantoor werd geraakt en staat er nu verloren bij, zonder dak. De raketten troffen ook de markt, die nu weer open is. Er zitten gaten in de containers die worden gebruikt als winkel. Inwoners lopen langs het voormalige postkantoor op weg naar de apotheek of supermarkt.

Op de markt werkt Grigori (48) in de speelgoedzaak van zijn schoonzus. Hij vluchtte in 2014 uit Slovjansk, nadat die stad in handen viel van de separatisten. Op de dag van de raketaanval werkte hij op een andere markt, maar toen hij ervan hoorde snelde hij naar de speelgoedwinkel, waar zijn vrouw op dat moment aan het werk was. Ze overleefde de aanval. Sindsdien is de buitenwijk leeggelopen, zegt Grigori. „Mensen hebben hun woningen verlaten uit angst voor de oorlog.” Hijzelf peinst er niet over om te vertrekken. „In Slovjansk werd er harder gevochten. Dus ik ben wat gewend.”

Haven

Marioepol is de afgelopen jaren heen en weer geslingerd tussen oorlog en vrede. In de lente van 2014 was de stad in handen van de separatisten, die werden verjaagd. Met hernieuwde krachten begonnen de rebellen in augustus 2014 aan een offensief met het huidige front als eindpunt. Marioepol is van strategische waarde. Het heeft een haven en belangrijke staalfabrieken. Nog belangrijker is dat Marioepol op de route ligt naar Odessa, waar de pro-Russische separatisten op azen, en het schiereiland de Krim, dat in maart 2014 werd geannexeerd door Rusland.

De oorlog heeft ook zijn weerslag op de economie. In het centrum geniet Jelena Boetko (44) van haar taart in een koffiebar. Ze heeft zojuist haar kinderen naar school gebracht in haar nieuwe rol als huismoeder. Ze verloor haar baan als boekhoudster bij een bouwbedrijf omdat investeringen uitblijven. Van haar man hoeft ze niet op zoek naar nieuw werk. „Hij vindt dat ik voor de kinderen moet zorgen”, lacht ze.

Jelena doet alsof de oorlog niet bestaat. „Ik sluit de ramen om het schieten niet te horen. Ik volg het nieuws niet. Met de kinderen kijk ik naar tekenfilms.”

Toch leeft de stad ook op. Boetko zit in een café dat in de zomer van 2014 niet bestond. Ook elders in het centrum zijn er nieuwe cafés bijgekomen. Juist door de oorlog heeft Marioepol zich ontpopt tot een alternatief voor Donetsk. Om de bevolking een hart onder de riem te steken, treden er beroemde artiesten op en komen kunstenaars langs.

Advocaat Jakob Bitsjkov (43) heeft daar geen boodschap aan. Hij zit een paar tafels van Boetko vandaan. De oorlog heeft invloed en zorgt voor onzekerheid over het toekomstige lot van de stad, zegt hij. „We hebben grondgebied verloren. We kunnen niet meer naar het vliegveld van Donetsk. Dat is kapot gebombardeerd. De separatisten staan op 20 kilometer van Marioepol.”

Bitsjkov houdt kantoor in Marioepol, maar had ook klanten in Donetsk. Die verloor hij toen die stad in handen viel van de separatisten. Alleen Marioepol als klantenkring biedt te weinig perspectief. Nu staat hij op punt te verhuizen naar de hoofdstad Kiev, waar meer mogelijkheden voor hem zijn.

De nieuwe cafés, hij kent ze. „Maar wat zegt dat over de werkgelegenheid? Het is niet dat zij banen scheppen voor 500 mensen. Marioepol ontwikkelt zich niet. Het is niet mogelijk om hier een toekomst te plannen.”

„Hoe moet ik mijn gezin onderhouden?”

Als gevolg van de oorlog ondergaat Marioepol een gedaantewisseling. De stad is overspoeld met 105.000 ontheemden die hun huizen ontvluchtten uit angst voor het oorlogsgeweld of geen toekomst meer zagen in de gebieden die in handen vielen van rebellen. Ze proberen in Marioepol een nieuw bestaan op te bouwen met behulp van familie, vrienden, inwoners en vooral internationale hulporganisaties, die massaal in de stad zijn geland.

Dus strijken studenten en artsen neer in Marioepol en beginnen andere ontheemden een café, cultureel centrum of bedrijf. Karina Dolgova (31) zette door een gift van de Deense hulporganisatie Danish Refugee Council een eigen kinderkledingwinkel op. Van het geld schafte ze onder andere kledinghangers, spiegels en een toonbank aan. Langzamerhand loopt haar winkel steeds beter.

Financiële steun van de overheid is er amper. Banken lenen geen geld uit aan vluchtelingen omdat ze vrezen dat de ontheemden met het geld naar hun woningen terugkeren. Wie kan werken, ontvangt van de overheid een uitkering van 442 hryvnia (15 euro) per maand. Deze uitkering wordt na twee maanden gehalveerd en vervolgens na nog eens twee maanden stopgezet. Niet-werkenden, zoals een kind of gepensioneerde, krijgen 884 hryvnia (30 euro).

Op dat geld moeten de werkloze Vadim (44) en zijn vrouw Katja (33) en kinderen Wanja (2), Vladik (7) en Violetta (12) anderhalve maand wachten door bureaucratisch papierwerk. Ondertussen moeten ze de huur van hun tweekamerflat buiten het centrum van Marioepol van 2500 hryvnia (85 euro), exclusief vaste lasten, zien te betalen. Het gezin belandde twee weken geleden in Marioepol, gevlucht voor het oorlogsgeweld in Donetsk. Ze moeten het hebben van steun van hulporganisaties en omwonenden. De situatie maakt Vadim radeloos. „Hoe moet ik mijn gezin onderhouden?”

Einde aan oorlog ver weg in Oost-Oekraïne

In de media lees je er nauwelijks wat over, maar de oorlog in Oost-Oekraïne gaat door. Dagelijks wordt er geschoten. Na de Russische annexatie van het schiereiland de Krim in maart 2014 bezetten pro-Russische milities enkele steden in het oosten van het land. Als antwoord begon het Oekraïense leger onder president Petro Porosjenko met een antiterreuroperatie. Nog altijd hebben de separatisten met steun van Rusland een deel van de Oost-Oekraïense regio Donbas in handen. Verscheidene akkoorden tussen de vechtende partijen hebben niets opgeleverd. Een oplossing is niet in zicht. Het conflict heeft aan bijna 10.000 mensen het leven gekost. Oekraïne telt 1,7 miljoen ontheemden vanwege de oorlog en de annexatie van de Krim.