Crowd is het Engelse woord voor mensenmassa. Die verschaft de financiële middelen. Belangstellenden leggen een willekeurig, veelal gering bedrag in. Iedereen kan meedoen, je hoeft er geen dikke porte monnee voor te hebben. Via een internetsite, het online platform dat vraag en aanbod bij elkaar brengt, vindt inschrijving plaats en afwikkeling van de transactie. Gezamenlijk zorgen deze kleine investeerders voor het benodigde kapitaal. In de periode daarna ontvangen zij, afhankelijk van de gemaakte afspraken, aflossing en een vergoeding. Meestal gaat het bij dit laatste om een vooraf vastgesteld rente percentage.

Crowdfunding is overgewaaid vanuit de Verenigde Staten. Daar kennen ze het sinds het begin van deze eeuw. Hier deed het ongeveer tien jaar later zijn intrede. In de VS treffen we het vrijwel uitsluitend aan in de culturele sector (kunst, film, literatuur, muziek). Bijvoorbeeld: een artiest zamelt geld in voor een cd-opname. Degenen die hem of haar op deze manier sponsoren, krijgen later het vervaardigde product of misschien een toegangskaart voor een concert.

In Nederland draait het in hoofdzaak om ondernemers binnen het midden- en kleinbedrijf (mkb). De afgelopen jaren werd het voor hen moeilijker om te lenen bij de banken. Die zijn sinds de financiële crisis voorzichtig met het verstrekken van kredieten, zij stellen strengere eisen. Crowdfunding biedt soms een alternatief. Een (startende) ondernemer zet zijn project op de site van het platform en geeft aan welke som hij nodig heeft, voor hoeveel jaar en tegen welke rente.

De geldverstrekker moet zich wel realiseren dat hij deelneemt aan een beleggingsvariant, en dat betekent dat er voor hem risico’s aan verbonden zijn. Een investering kan mislukken, een bedrijf kan failliet gaan; en dan verdampt zijn inleg.

In 2014 ging er in ons land in crowd funding 63 miljoen euro om, blijkt uit cijfers van bureau Douw&Koren in Amsterdam, dat gespecialiseerd is in advisering op het betrokken gebied. In 2015 was er sprake van een ruime verdubbeling tot 128 miljoen. Daarvan had bijna 109 miljoen betrekking op bedrijven (1208 stuks), met in die categorie een gemiddelde omvang van de lening van zo’n 90.000 euro. In 2016 reikte de teller tot een totaal van 170 miljoen, zo werd vorige week bekend.

Kerken en crowdfunding: hoe het werkt

Ook kerken en christelijke goededoelenorganisaties grijpen crowdfunding aan als een handig middel om geld te werven. Tal van initiatieven passeerden de afgelopen paar jaar de revue. Maar hoe werkt dat nu eigenlijk? Klinkende munt levert een gift immers niet op, zoals bij commerciële initiatieven. Is een investering niet gewoon een donatie?

Het antwoord op deze vraag is dat investeren via crowdfunding op verschillende manieren gebeurt. Kerken en non-profitorganisaties zijn vrijwel altijd op zoek naar sponsoring of naar donaties. Bij deze vormen van crowdfunding is er geen sprake van een lening en rente.

Bij sponsoring ontvangt de investeerder een niet-financiële beloning van de ‘ondernemer’. Wie een gift overmaakt om de uitgave van een boek mogelijk te maken, krijgt bijvoorbeeld een uitnodiging voor de boekpresentatie. Of de uitgave zelf. En geef je gul voor de aangepaste rolstoelbus van de gehandicapte Petra, dan word je uitgenodigd om de feestelijke ingebruikname van de bus bij te wonen. Bij andere projecten (én grotere giften) bestaat de beloning bijvoorbeeld uit een high tea of een overnachting in een bed and breakfast.

Op het crowdfundingsplatform Geloofinjeproject (initiatief van Haëlla Stichting, Bureau Intermonde en Stichting Kerk en Wereld) startte Gevangenenzorg Nederland in 2015 crowdfunding voor het bezorgen van kerstpakketten in gevangenissen. Wie 204 euro doneerde, mocht meehelpen met het inpakken van kerstpakketten. Een gift van 260 was goed voor het eigenhandig uitdelen van de pakketten aan de gedetineerden. Via Geloofinjeproject, dat in september 2014 van start ging, is er inmiddels meer dan 350.000 euro gedoneerd aan in totaal 72 projecten.

Een blik op de website van het crowdfundingsplatform ActHope, dat sinds 2013 bestaat, leert dat vrijwel alle projecten die zijn aangemeld wel een gift vragen, maar niets uitdelen. Het gaat hier om crowdfunding door middel van donaties. Het platform helpt bij de werving voor vooral kleine, vaak effectieve projecten. Zonder ActHope zouden deze projecten van zowel stichtingen als particulieren geen publiciteit kunnen genereren omdat er simpelweg geen geld voor is. ActHope is bedacht door EA-EZA, nu MissieNederland, een koepel van zendingsorganisaties.

Ook plaatselijke kerken gaan mee in de ontwikkeling. In 2016 adopteerden vijftig leden van de hervormde gemeente de Oostpoort in Gouda elk een zonnepaneel voor op het dak van hun kerkgebouw. Kosten: 150 euro per stuk. Beloning: de gever is ‘eigenaar’ van een zonnepaneel en mag zich verheugen in de groene stroom die het produceert. Baptistengemeente De Wegwijzer in het Groningse Vriescheloo begon twee jaar geleden een ”faithfundingsactie” (crowdfunding voor en door christenen) om een nieuw kerkgebouw te kunnen bekostigen.

Een van de meest recente ideeën is halverwege 2016 geboren in de Amsterdamse zendingsgemeente Via Nova, onderdeel van de Christelijke Gereformeerde Kerken. De gemeente besloot een paar maanden geleden zogenoemde nova’s uit te gaan geven, aandelen in de gemeente Via Nova. Het idee is simpel: je koopt één of meer nova’s (à 12,50 per maand) en in ruil daarvoor ontvang je betrokkenheid. Dat wil zeggen: als je dat wilt, krijg je vijf keer per jaar informatie over wat Via Nova met jouw geld voor Amsterdam doet. De nova’s zijn bedoeld voor mensen van buiten de gemeente.

„Wat we willen bereiken”, zegt voorzitter van het kernteam Hans Verwijs, „is dat mensen niet alleen geld geven, maar ook deelnemer zijn. We willen hen betrekken bij onze opdracht om de echtheid van Gods goede boodschap in Amsterdam te ontdekken en zichtbaar te maken.”

Deze manier van crowdfunding heeft het meest weg van een donatie. De donateur geeft zelfs dubbel: met geld en met betrokkenheid. Voor Verwijs staat echter buiten kijf dat de gever, doordat hij betrokken raakt bij de missionaire activiteiten in de stad, ook iets terugkrijgt.

Tot nu toe zijn er nog maar weinig nova’s uitgegeven: 10 van de beoogde 200. „Het gaat erg langzaam. Maar we willen voorlopig aan het plan vasthouden. Nieuwe ideeën hebben vaak een lange aanlooptijd nodig voordat ze aanslaan. Bovendien leveren de nieuwe donateurs toch al een kleine 1500 euro per jaar op.”

Het geld dat de gemeente op deze manier binnenkrijgt, is niet aan een specifiek doel of project gekoppeld. „Dit geld heeft Via Nova hard nodig. We doen op dit moment meer dan we financieel kunnen dragen. Via Nova heeft niet zozeer geld nodig voor diaconale activiteiten of gebouwen –we investeren niet in bakstenen– maar wel voor de mensen die bij ons in dienst zijn.”

Zondagsrust als onderscheidende waarde

Het platform waardevoorjegeld.nl, dat binnenkort van start gaat, wil in de sfeer van crowdfunding bedrijven en investeerders bij elkaar brengen die hechten aan de zondag als rustdag. „Onze waarden bieden onze meerwaarde. Daarmee onderscheiden we ons.”

Respect voor de schepping en voor de naaste zijn twee andere belangrijke criteria. „Zo staan we samen voor een waardenvol rendement”, zegt Wout van der Wal (57), een van de initiatiefnemers van de site; en hij wijst met zijn vinger in de folder die voor hem ligt, naar de n in het woord waardenvol. „Uit onderzoek blijkt dat er onder mensen die deze drie waarden delen veel spaargeld en vermogen beschikbaar is. Zij vragen zich af: hoe kan ik dat op een verantwoorde wijze investeren?” Zijn collega Johan van Buuren (45) vult aan: „Op hun beurt lopen ondernemers die op zondag dicht zijn soms tegen problemen aan met de bank. Die zegt: Daardoor mis je omzet.”

Het idee van een crowdfundingsplatform ontstond in 2015, bij een kopje koffie in de huiskamer. Van der Wal: „Ik sprak met André Flach, een wethouder die regelmatig ondernemers ontmoet, over de malaise bij de banken, hun terughoudendheid met kredieten en de lage rente. Dat kreeg een vervolg.” Ook van Buuren was daarbij betrokken. Met z’n drieën zijn ze nu aandeelhouder van waardevoorjegeld.nl. Van der Wal en Van Buuren nemen het uitvoerende gedeelte voor hun rekening. Van der Wal verkocht vorig jaar zijn supermarkt in Molenaarsgraaf en vervult nog bestuurlijke functies op ondernemersgebied. Van Buuren was lange tijd wethouder in Oud-Beijerland en werkte daarvoor bij de Rabobank, in de sector van de financiering.

Hun gezamenlijk bedrijf verkeert in de aanloopfase. Dit kwartaal moet het starten, is de bedoeling. Onlangs ontvingen zij de vereiste ontheffing van de Autoriteit Financiële Markten (AFM), die toezicht houdt op crowdfunding. Zij hebben inmiddels volop contacten gelegd en met veel mensen over hun plannen gebrainstormd.

„We zijn gericht op christelijke kringen”, licht Van der Wal toe, „maar ook andere ondernemers kunnen meedoen. We vragen hun alleen onze waarden te onderschrijven, we vragen niet of ze een christelijke achtergrond hebben. We beogen niet ons gedachtegoed achter deze waarden op te leggen.” En als een bedrijf zich er later toch niet aan houdt? „Dan gaan we in overleg en spreken we het aan op wat we hebben afgesproken.”

Van Buuren: „De uitdaging zit ’m vooral in het verwerven van goede projecten. Geld daarvoor is er genoeg.” Als iemand een project aanmeldt, wordt dat eerst door een externe partij, een landelijk opererende accountant, beoordeeld. „Wij willen uiteraard graag zakendoen. Dat kan het gevaar meebrengen dat je te ver gaat. Daarom schakelen we een onafhankelijke deskundige in.

Komt die met een gunstige risicokwalificatie, dan kijken wij vervolgens naar, zeg maar, de zachte kant, het persoonlijk element: wie is die ondernemer, heeft hij zijn zaken op orde? Om er een gevoel bij te krijgen. Híj bepaalt het tarief, het rentepercentage. Wij geven wel aan of dat past bij de mate van risico. Als het allemaal positief uitvalt, plaatsen we het dossier, met alle beschikbare informatie, op onze website.” Het blijft er uiterlijk zestig dagen op staan. Dan moet duidelijk zijn of het gevraagde kapitaal er is.

Van der Wal voegt daaraan toe: „Wij doen ons uiterste best om solide projecten binnen te halen en daarmee vertrouwen te winnen. Maar wij geven geen garantie, wij bemiddelen alleen. Een investeerder moet ook zelf een oordeel vormen, hij mag zich niet laten verleiden door 6 of 7 procent rente of meer.” Met nadruk: „Crowdfunding is geen sparen, je loopt risico.” Als ondergrens voor een inleg hanteert waardevoorjegeld.nl 350 euro. Het maximum voor particulieren staat, conform een regel van de AFM, op 80.000 euro.

Het platform verdient aan de bemiddelende rol op twee manieren: het brengt eenmalig een bedrag in rekening bij de ondernemer en het vraagt een beheervergoeding van elke investeerder. De afhandeling van storting en terugbetaling vindt plaats via een afzonderlijke stichting.

Hoe kijken de initiatiefnemers naar de toekomst, wat zijn hun verwachtingen? Van der Wal: „De markt is lastig in te schatten, maar dat er behoefte bestaat aan een platform als het onze, dat weten we zeker. En we hebben ambitie.

Wat doet een platform met je geld?

Zowel bij Geloofinjeproject als ActHope komt een bedrag voor een project terecht op de rekening van het platform tot het einde van de wervingsactie. Als er voldoende geld is binnengekomen om het project te laten doorgaan, maakt het platform 95 procent van het geld over naar de uitvoerende organisatie. De overige 5 procent moet de gemaakte kosten dekken. Als het project niet doorgaat, wordt de gift weer teruggestort. Geloofinjeproject vermeldt op de website expliciet: „Als er tussen de 80 en 99 procent is binnengekomen voor het project, kan de projecthouder een aangepaste begroting voorleggen aan de donateurs. Het project kan alsnog doorgaan als de donateurs hun donatie niet terugtrekken binnen vijf werkdagen.”