Sommige beroepsgroepen zijn bedreven in het uitgeven van vooruitzichten en voorspellingen. Zo niet de beroepsgroep van de humanitaire hulpverleners. De humanitaire hulpverlening lijkt altijd gevangen in de urgentie van het nu. De crises van het moment eisen alle aandacht op en zodra er een crisis voorbij is, steekt de volgende de kop op. Er is weinig tijd om terug te blikken, laat staan om vooruit te kijken. Een poging om me los te weken van alles wat urgent is, om vooruit te kijken: 2017 in vijf kernwoorden. Wees gewaarschuwd: de prognose is somber.

Gewapend conflict

Als je bij oorlogen denkt aan interstatelijke oorlogen, dan begint dit vooruitzicht met betrekkelijk goed nieuws. Er zal in 2017 waarschijnlijk geen of slechts één inter­statelijk conflict zijn. Dat aantal –één of geen– hangt af van de manier waarop je naar het conflict in Oost-Oekraïne kijkt. Zelfs als je dat conflict wilt classificeren als een interstatelijk conflict, dan is het goede nieuws dat het voorlopig een bevroren conflict is. Dit is waar het goede nieuws ophoudt.

Als je alle gewapende conflicten bij elkaar optelt, mogen we aan­nemen dat er in 2017 zo’n veertig tot vijftig gewapende conflicten zullen zijn met meer dan honderd dodelijke slachtoffers. Van deze 40 tot 50 gewapende conflicten zullen er tien tot vijftien zijn met meer dan 1000 doden en vier of vijf met meer dan 10.000 dodelijke slachtoffers.

Het totaalaantal gewapende conflicten is lager dan zo’n tien jaar geleden. In 2008 waren er nog 63 gewapend conflicten. Het slechte nieuws is echter dat het aantal dodelijke slachtoffers is opgelopen van 56.000 in 2008 tot zo’n 150.000 in 2016. Er is helaas weinig reden om aan te nemen dat er minder dodelijke slachtoffers in 2017 zullen vallen, zelfs niet als er een bestand in Syrië komt.

De top drie van dodelijke conflicten in 2016 bestaat uit die in Syrië, Afghanistan en Irak. Het is niet onwaarschijnlijk dat Zuid-Sudan in 2017 in deze bedenkelijke top drie terecht zal komen. Een ander conflict om in de gaten te houden, is dat in Libië; dat kan zo maar escaleren.

Genocide

Ik hoop dat er geen grote genocide komt in 2017, maar ik vrees het ergste. De zwartste bladzijden in de menselijke geschiedenis zijn de bladzijden waarop een genocide beschreven staat. Als er genocide gepleegd wordt, worden stelselmatig en doelbewust hele bevolkingsgroepen vermoord.

Als dat gebeurt, is het kwaad op een ziekmakende en angstaanjagende manier in mensen aan het werk. Denk maar aan enkele van de meest duistere gebeurtenissen in de vorige eeuw. De Holocaust kostte 6 miljoen Joden het leven en leidde tot de intro­ductie van het woord genocide. In Cambodja werden 1,7 miljoen mensen systematisch vermoord. De Armeense genocide in het Otto­maanse Rijk –ruim voordat het woord werd uitgevonden– kostte waarschijnlijk 1,5 miljoen Armeniërs het leven. Genocide is misschien wel het ergste waartoe de mensheid in staat is. Het is demonisch.

De meest recente grote genocide was die op Tutsi’s en gematigde Hutu’s in Rwanda. In 1994 werden zo’n 800.000 mensen vermoord in slechts 100 dagen.

Hoewel ik hoop dat er geen genocide zal plaatsvinden in 2017 vrees ik dat het conflict in Zuid-Sudan verder uit de hand loopt. De dreiging van een grote genocide is reëel. Dinka’s en Nuers zijn zeer vijandig en de zittende leiders doen geen enkele poging om het conflict binnen de perken te houden. Alle tekenen wijzen erop dat ze er niet voor terugdeinzen om hun jonge natie in het verderf te storten.

Natuurrampen

Niemand kan voorspellen wanneer de volgende grote natuurramp onze planeet zal treffen. De natuurrampen met de meeste dodelijke slachtoffers in 2016 waren de orkaan Matthew in Haïti en de effecten van El Niño. De orkaan Matthew kostte waarschijnlijk zo’n 700 mensen het leven. De impact van El Niño is moeilijk te kwantificeren, maar mogelijk beperkt. Het jaar 2016 was daarmee een relatief rustig jaar.

De jaren daaraan voorafgaand vond de grote aardbeving in Nepal plaats (2015) en werden de Filipijnen getroffen door de orkaan Haiyan (2014). Bij beide rampen liep het aantal dodelijke slachtoffers richting de 10.000. Nog veel grotere natuurrampen vonden in de jaren daarvoor plaats, zoals de droogte in Oost Afrika (2011), de aardbeving in Haitï (2010) en de cycloon Nargis in Zuidoost-Azië (2008). Elk van deze rampen kostte honderd­duizenden mensen het leven.

In 2017 kunnen er weer één of meer grote natuurrampen plaatsvinden. Door grote bevolkingsgroei en de migratie van het platteland naar de stad wonen er grote concentraties mensen in kwetsbare gebieden. Daarnaast nemen weergerelateerde rampen door de impact van klimaatverandering toe in intensiteit.

Vluchtelingen

Rond 20 juni van 2017 zal de UNHCR data publiceren met betrekking tot het aantal vluchtelingen en ontheemden wereldwijd. De kans is groot dat de vluchtelingen­organisatie van de Verenigde Naties zal aankondigen dat het aantal ontheemden en vluchtelingen weer toegenomen is ten opzichte van dat van vorig jaar. De aantallen zullen de hoogste zijn sinds de Tweede Wereldoorlog en het totaal zal ruim boven de 65 miljoen uitkomen.

Als ik ernaast zit en het totaal aantal vluchtelingen is toch lager dan vorig jaar, zal de belangrijkste reden daarvoor niet positief zijn. De reden zal dan niet gelegen zijn in een afname van geweld en vervolging, maar in een gedwongen terugkeer van vluchtelingen naar onveilige gebieden.

Zo heeft de Keniaanse overheid serieuze plannen om twee grote vluchtelingenkampen in het noorden van het land te sluiten. De kampen bieden nu nog een veilige haven aan honderd­duizenden Somalische vluchtelingen. Het is onverantwoord om de vluchtelingen terug te sturen, want Somalië is nog net zo onveilig als voorgaande jaren. Toch wil Kenia van de vluchtelingen af.

Voor Pakistan geldt eenzelfde verhaal. Pakistan dwingt Afghaanse vluchtelingen terug te keren naar het land dat nu nog in de top drie staat van landen waar dodelijke conflicten zijn. Er is uit veiligheidsoogpunt geen enkele reden dat mensen terug­gestuurd kunnen worden. Niettemin gebeurt dat, met het ongelooflijke aantal van soms wel 6000 per dag.

Het zijn twee voorbeelden van een wereldwijde trend die is ingezet met de ongastvrije opstelling van westerse landen tegenover asielzoekers.

Hoop

Zoals ik al aangaf, is dit een somber vooruitzicht geworden. Zijn er dan geen positieve ontwikkelingen te melden?

Jazeker, 2017 is waarschijnlijk het jaar dat het gebied dat wordt bezet door Islamitische Staat (IS) verder in omvang afneemt. IS wordt waarschijnlijk uit de Iraakse stad Mosul verdreven en hopelijk uit het grootste deel van Noord-Irak. Vele onschuldige burgers zullen worden bevrijd van angst en onderdrukking.

Het jaar 2017 is ook het eerste volledige kalenderjaar zonder burger­oorlog in Colombia sinds 1964. Ander goed nieuws is dat er ook in 2017 werkelijk gastvrije landen zijn die een veilig heenkomen bieden aan mensen op de vlucht. Uganda is daar een goed voorbeeld van. Het Afrikaanse land heeft recentelijk een half miljoen vluchtelingen uit Zuid-Sudan opgevangen. De vluchtelingen worden niet in kampen geplaatst, maar kunnen zich vestigen in ruraal gebied en krijgen een eigen stukje land toegewezen.

Een andere reden voor hoop is dat nog altijd velen zich geroepen weten om zich in te zetten voor mensen die dat het hardst nodig hebben. Ik denk aan mijn eigen collega’s, die werken aan hulp, hoop en herstel op de gevaarlijkste en meest onder­ontwikkelde plekken op de aarde. Een groot aantal van hen heeft een comfortabel leven in het Westen opgegeven om te werken in landen als Afghanistan, Zuid-Sudan en Oost-Congo. Als betoon van christelijke barmhartigheid zetten zij zich in. Zij zijn de brengers van hoop die mijn sombere vooruitzicht voor 2017 dragelijk maken.

De auteur is directeur programma’s bij ZOA, christelijke organisatie voor noodhulp en wederopbouw.