Het is best een enigszins netelige kwestie: de relatie tussen Kerst en eten. Want eten is natuurlijk helemaal niet waar het om gaat. En je kunt er zo druk mee zijn dat ook de vrede in eigen huis ver te zoeken is. Maar tegelijkertijd is het ook een moment waarop mensen elkaars gezelschap zoeken. En dat in een seizoen waarin het ook wel voor de hand ligt om de tijd te nemen om samen te eten.

Dat eerste kerstdag dit jaar op een zondag valt is daarbij mogelijk nog een extra complicerende factor. Al hoeft dat natuurlijk niet. Je kunt ook gewoon eten wat er op een andere zondag op tafel komt. Dan is de extra inspanning nihil.

Ook al doe je je best om maat te houden, de kans is groot dat je tijdens de kerstdagen meer eet dan goed voor je is. Bij het ontbijt is er stol, met koffietijd taart, misschien volgt er daarna nog een glaasje met wat erbij. En dan moet het diner nog beginnen. Terwijl je de hele dag zit, in de kerk of op de bank, en dus eigenlijk maar weinig verbrandt.

De onderstaande menu’s –voorafje, hoofdgerecht en dessert– zijn vijf suggesties voor een alternatieve invulling van het kerstmenu. In de zin van: afwijkend van wat misschien sinds jaar en dag gebruikelijk is. Al verschilt dat natuurlijk van familie tot familie. De recepten zijn voornamelijk ontleend aan bronnen op internet. Voor gerechten die zo bekend zijn dat ze in ieder klassiek kookboek te vinden zijn, bleef zo’n verwijzing achterwege.

Vleesloos

De belangrijkste valkuil van het kerstmenu is vermoedelijk dat het al snel te overvloedig is. De combinatie van een overmaat aan dierlijke eiwitten, vette sauzen, kaas en romige toetjes: dat is menige maag te gortig.

Niettemin lijkt het wel vaste prik om veel en liefst ook nog bijzonder vlees op tafel te zetten. Een jaar of tien geleden waren dat struisvogelbiefstuk en kangoeroefilet. Dit seizoen lijkt de hertenbiefstuk furore te maken. Maar het is natuurlijk niet verplicht om een gans of een rollade in de oven te schuiven. Je kunt het hoofdgerecht ook plantaardig(er) en lichter invullen. Dan blijft er ruimte over voor een machtig toetje.

Vooraf: rodebietensalade, met geitenkaas. Recept: bit.ly/2hSFuhY

Hoofdgerecht: gevulde pompoen, bijvoorbeeld aan de hand van een recept van het Voedingscentrum: bit.ly/2hwUrde

Na: moelleux au chocolat: warme chocoladepuddinkjes met een vloeibaar hart, recept: bit.ly/2gPvCIv De oven is toch al heet vanwege de pompoen, dus dat sluit mooi op elkaar aan.

Licht

Ook al passen calorierijke gerechten nu eenmaal het best bij de winter: er is natuurlijk niets op tegen om met Kerst voor een lichter menu te kiezen. Dat druist misschien wel tegen de verwachtingen van de disgenoten in. Maar wie weet zijn ze er naderhand wel blij mee. Geen boter, vette sauzen en toetjes vol room, dus. Maar in plaats daarvan veel nadruk op groente, fruit en vis.

Vooraf: artisjoksalade, met rucola, artisjokharten uit blik, geraspte parmezaanse kaas en een dressing van citroensap en honing. Recept: bit.ly/2hSFuhY

Hoofdgerecht: zalm uit de oven, met dille en komijn. Erbij bijvoorbeeld aardappelen en spinazie of bietjes. Recept voor de zalm: bit.ly/1SLQ7j6.

Na: stoofpeertjes gestoofd in port, met eventueel een bolletje ijs. Recept: bit.ly/2gPBH7G

Stressvrij

Eigenlijk is het sowieso niet handig om met gasten op komst en onder tijdsdruk te experimenteren met onbekende gerechten of bereidingen. Dat zorgt voor een hoop stress in de keuken. Wat helemaal niet bevorderlijk is voor de gezelligheid en de ontmoeting. En daar ging het toch eigenlijk ook om.

Als je kiest voor vertrouwde toppers uit het eigen repertoire kan er weinig misgaan. Nog minder stress geeft een diner dat je een dag van tevoren al helemaal kunt klaarmaken en waarbij er alleen nog maar wat hoeft te worden opgewarmd. Je hoeft bijna nergens meer aan te denken als de gasten op de stoep staan. En het aanrecht is leeg omdat alle schalen, lepels en snijplanken al zijn afgewassen.

De soep moet even worden opgewarmd. Het gehaktbrood kan koud worden gegeten. Op lage temperatuur in de oven opwarmen kan ook. Laatstemomentklusje: een dressing door de salade husselen.

Vooraf: pompoensoep, bijvoorbeeld aan de hand van het recept van Mariëlle Oussoren uit het RD van 5 november 2016

Hoofdgerecht: gehaktbrood met groene salade. Een recept voor gehaktbrood (met abrikozen en rozijnen) staat hier: bit.ly/2hos40u Gebruik voor de salade slasoorten naar wens en maak vooral een grote schaal vol.

Na: bessenparfait.

Retro (en van het seizoen)

Met Kerst verse sperziebonen eten? Dat was een generatie geleden uitgesloten. Tegenwoordig kan het: ze worden geteeld in Noord-Afrika en reizen dan vervolgens per vliegtuig naar Nederland. Een toetje met verse aardbeien? Ook dat is mogelijk. In deze tijd van het jaar worden ze met vrachtwagens vanuit Spanje en Portugal naar Nederland gereden. Maar het is de vraag of je ook moet willen wat kan. Niet alleen vanwege alle kilometers die dergelijke producten afleggen; ook omdat de smaak vaak nogal tegenvalt. Wie kiest voor een retromenu beperkt zich automatisch meer tot producten van het seizoen. De ananas in de pudding is uiteraard afkomstig uit blik. Voor recepten: raadpleeg een klassiek kookboek, eventueel van moeder of tante.

Vooraf: groentesoep met balletjes.

Hoofdgerecht: varkensrollade met appelcompote, spruitjes en aardappelrozetjes uit de oven.

Na: chipolatapudding.

Gastvrij

Misschien is de vraag wie er aan tafel uitgenodigd worden nog wel prangender dan het punt wat er precies gegeten wordt. Vraag je hetzelfde clubje als vorig jaar – hoogstwaarschijnlijk familie of vrienden? Of is de tijd rijp voor een alternatieve insteek? Allerlei kerken organiseren in deze weken maaltijden voor mensen die eenzaam zijn, geen huis hebben of anderszins tegen Kerst opzien. Veelal in de adventstijd, maar soms ook op een van beide kerstdagen.

Je huis en tafel openstellen voor mensen van buiten je eigen kring kan natuurlijk ook. De stichting Evangelie & Moslims en de IZB riepen christenen recent op om dit jaar met Kerst eens Syrische vluchtelingen thuis uit te nodigen. Die gastvrijheid is in hun cultuur vanzelfsprekender dan in de onze. Terwijl het een Bijbelse opdracht is om, als je een feestelijke maaltijd organiseert, niet je vrienden, familie en buren uit te nodigen, maar juist de armen, kreupelen en verminkten (Lukas 14:12 en 13).