Vier dagen zaten ertussen: vorige week donderdag kondigde president François Hollande aan zich niet verkiesbaar te stellen voor een nieuwe termijn. Maandagavond volgde de bekendmaking van diens premier om als kandidaat van de socialisten een gooi te doen naar het hoogste ambt.

Premier Manuel Valls maakte in de Parijse voorstad Evry bekend dat hij dinsdag zijn ontslag zal aanbieden om zich volledig te kunnen richten op zijn eigen campagne voor het Franse presidentschap.

Zijn boodschap aan de linkse kiezer was duidelijk: de partij moet eensgezind uit de in januari te houden voorverkiezingen komen. Alleen dan kan worden voorkomen dat de rechtsliberale François Fillon en de uiterst rechtse Marine Le Pen onderling gaan uitmaken wie er naar het Élysée gaat.

Boerkini

Dat wordt geen gemakkelijke opgave. Veel socialisten namen de afgelopen jaren al afstand van het beleid van François Hollande en diens premier, die een steeds rechtsere toon aansloeg. Deze zomer liet hij burgemeesters van enkele badplaatsen weten dat ze de boerkini, een allesbedekkend badpak dat moslimsvrouwen gebruiken, van de stranden moeten weren. Het is een standpunt dat tot dan toe alleen werd verdedigd door het Front National van Marine Le Pen.

Ook toonde hij geen enkele interesse voor de vele honderdduizenden werknemers die wekenlang het werk neerlegden om een arbeidshervorming tegen te houden. Valls wilde kost wat het kost de arbeidsmarkt hervormen en was zelfs bereid om het parlement daarvoor te omzeilen. De wet werd per decreet aangenomen, omdat er geen parlementaire meerderheid voor was.

De oproep tot eensgezindheid van Valls, maandagavond, komt op veel socialisten dan ook geforceerd over. Ze vinden dat Valls’ toespraak als kandidaat vooral vragen oproept. „Hoe kun je het nu hebben over respect voor de democratie, terwijl je als het erop aankomt er niet voor terugdeinst het parlement buitenspel te zetten?” reageert partijgenoot en tevens presidentskandidaat, Arnaud Montebourg.

Binnen een deel van de partij leeft de overtuiging dat de presidentskandidaat weleens een flinke nederlaag tegemoet kan zien. Een premier die in de afgelopen jaren niet in staat is gebleken naar mensen te luisteren en die nu tijdens de komende campagne het tegenovergestelde verkondigt van wat hij als premier heeft gedaan, kan niet verwachten dat de kiezers hem omarmen.

Symbool

Ondanks die kritiek lijkt Valls vooralsnog de beste kaarten te hebben. In een peiling die werd uitgevoerd in opdracht van de krant Le Monde gaf meer dan de helft van de ondervraagden de huidige premier een goede kans om bij de eerste ronde van die voorverkiezingen binnen zijn partij aan het langste eind te trekken. Er zit een flink gat tussen Valls en voormalige minister van Economie Arnaud Montebourg, die slechts 26 procent scoort. In de tweede ronde is het weliswaar spannender, maar ook dan zou Valls als winnaar uit de bus kunnen komen.

Maar dan de presidentsverkiezingen zelf, op 23 april en 7 mei (tweede ronde) volgend jaar. Als regeringsleider zal Manuel Valls voor veel Fransen toch het symbool blijven van het mislukte beleid van de afgelopen jaren. Daarbij nemen veel socialistische kiezers het Valls kwalijk dat hij bewust koos voor een rechtse koers, en daarbij de eenheid van de partij uit het oog verloor.

Het zal nu moeilijk worden om in een paar maanden tijd de breuken te herstellen en een geloofwaardige eensgezindheid op te bouwen.

Onmogelijke keuze

Een recente peiling van het dagblad Le Figaro laat zien dat Valls vermoedelijk zelfs de eerste ronde van de presidentsverkiezingen niet zal overleven. Fillon wint die eerste ronde met mogelijk tussen de 28 en de 31 procent van de stemmen. Het Front National eindigt in de peiling op een tweede plaats, met meer dan 25 procent van de stemmen. De tweede ronde zal met overmacht (66 procent) door François Fillon worden gewonnen.

Maar dat zijn peilingen. En die zijn de afgelopen maanden bij verkiezingen in andere landen meermalen onjuist gebleken. Opmerkelijk is dat Fillon in een tweede ronde tegenover Le Pen niet per se op de stem van het socialistische electoraat kan rekenen. Fillon staat een uiterst liberaal economisch beleid voor, waarbij onder meer de vakbonden danig aan macht moeten inboeten. Dat is voor veel socialisten onbestaanbaar.

Op economisch gebied voelen zij zich meer verwant met Marine Le Pen, hoezeer ze het ook oneens zijn met de rest van haar programma.