De verkiezingen van zondag werden eigenlijk al gehouden op 22 mei. Toen was er een kleine meerderheid voor de linkse Alexander Van der Bellen.

Tegen dat resultaat kwam echter protest. Het grondwettelijk hof liet zich ervan overtuigen dat er onzorgvuldig was omgegaan met de briefstemmen. Deze enveloppen zouden te vroeg en door onbevoegde mensen zijn geopend. En omdat het verschil tussen Van der Bellen en de rechtse kandidaat Norbert Hofer (van de populistische FPÖ) zo klein was, wist niemand zeker of Van der Bellen nu echt wel had gewonnen.

Het hof besloot tot herhaling van de stemming op 2 oktober. Maar een paar weken voor die herkansing ontstonden opnieuw problemen rond de briefstemmen. De enveloppen daarvan zouden niet goed sluiten. De regering besloot toen de verkiezingen uit te stellen tot 4 december.

De stemming op 22 mei was al een tweede ronde. Op 24 april vochten in de eerste ronde zes kandidaten om het ambt. De campagne daarvoor liep al vanaf vorig jaar november. Voor de Verenigde Staten is een campagne van een jaar niet vreemd, maar voor Europese landen wel.

Heel Europa kijkt mee met Oostenrijk. De mogelijkheid van briefstemmen bestaat in veel landen, en is in toenemende mate populair omdat schriftelijk stemmen wordt gezien als een manier om de opkomst te vergroten. Meestal zijn de briefstemmen –die vaak al weken van tevoren worden uitgebracht– onbelangrijk voor de uitkomst. Maar als de peilingen gelijk krijgen, liggen Van der Bellen en Hofer morgen opnieuw nek-aan-nek en kan de inhoud van de enveloppen dus best beslissend zijn.

Boeiend is te zien hoeveel de wereld na de stemming op 22 mei al is veranderd. Het Britse referendum over vertrek uit de EU en de Amerikaanse verkiezing van Trump zijn de laatste maanden ook in Oostenrijk onderdeel van de verkiezingscampagne geworden. Ook zijn er veel nieuwe kiezers, die in mei nog geen achttien waren, maar die nu wel mogen stemmen.

Protestant

Van der Bellen (1944) heeft voorouders die in de achttiende eeuw vanuit Nederland naar Rusland vertrokken. Zijn familie vluchtte in 1919 naar Estland. In 1941 vertrokken ze weer, en kwamen uiteindelijk in Oostenrijk aan. Door de ”Anschluss” in 1938 hoorde dat toen bij nazi-Duitsland. Daar werd de jonge Alexander geboren. Hij bracht het tot hoogleraar economie.

Hij treedt op als onafhankelijk kandidaat, maar is lid van de Groenen. Voor die partij zat hij tot 2012 ook in het parlement. Zijn tegenstrever Hofer spreekt hem daarom bij voorkeur aan als groene (lees: linkse) kandidaat.

Hij werd protestants gedoopt, maar trad als jongvolwassene uit de kerk. Hij zegt nog altijd te betreuren dat hij het geloof in God is kwijtgeraakt. Hij wil wel vasthouden aan de inhoud van de Bergrede en de naastenliefde.

Van der Bellen wil de bestaande partnerschapsregeling voor homoseksuelen uitbreiden en het huwelijk openstellen voor mensen van gelijk geslacht. Als econoom heeft hij zich positief uitgelaten over internationale handelsverdragen, maar tijdens deze campagne keerde hij zich tegen het TTIP-verdrag, waarover de VS en de EU onderhandelen.

Islam

Nobert Hofer (1971) wordt gezien als een beschaafde vertegenwoordiger van de FPÖ. Die partij is eigenlijk een Oostenrijkse PVV. De deelname van deze partij aan de regering leidde in 1999 nog tot een conflict met de Europese Unie.

Hofer is negatief over het vluchtelingenbeleid van de Duitse bondskanselier Merkel. Toen zij vorig jaar de grenzen opende, zoog dat een stroom van migranten aan, onder wie ook veel criminelen waren, zegt Hofer. Net als de andere rechtspopulisten in Europa is hij zeer kritisch over de islam en de EU. Hij bepleit echter geen vertrek uit de EU. Als de Unie zich centraliseert, moet er wel een referendum over komen.

Hofer is tegen de openstelling van het huwelijk voor homo’s. De huidige partnerschapsregeling is voor hem genoeg.

Hij werd rooms-katholiek opgevoed, maar als jongvolwassene stapte hij over naar de protestantse kerk. Op zijn verkiezingsplakkaten staat daarom ook ”Zo waarlijk God mij helpt”, de woorden waarmee een Duitssprekende de eed aflegt. Het gebruik van deze woorden in een politieke campagne leidde tot een scherpe afwijzende reactie van de kerken.

Interessant is het verschil van visie op het presidentschap van beide kandidaten. Van der Bellen zegt dat hij dit puur ceremonieel gaat invullen, net als de Duitse president. Ook al zijn voorgangers hebben een voorbeeld genomen aan Duitsland.

Hofer wijst erop dat de grondwet de president de taak geeft de regering naar huis te sturen als deze niet goed functioneert. Als dat nodig is, wil hij dat dan ook doen. Het feit dat de Oostenrijkse president –net als de Franse en de Amerikaanse– direct door het volk wordt gekozen, geeft al aan dat zijn taak groter is dan linten knippen. Van der Bellen wil echter het gewoonterecht respecteren. Mocht Hofer worden gekozen, dan is er dus debat over deze kwestie te verwachten.