Allochtoon en autochtoon zijn termijn die in het maandag gepresenteerde jaarrapport Integratie 2016 niet meer voorkomen. Voor het CBS bestaat Nederland uit personen met een wisselende achtergrond. Dat kan een Nederlandse zijn, een Marokkaanse, een Turkse, of kortweg samengevat: een niet-westerse. Belangrijker dan de terminologie is echter het feitenrelaas. Hoe doen de verschillende bevolkingsgroepen het op de arbeidsmarkt, in het onderwijs en op het gebied van criminaliteit?

In congresscentrum De Fabrique, gelegen langs het Amsterdam-Rijnkanaal, gaat CBS-demograaf prof. dr. J. Latten met zevenmijlslaarzen door het rapport. Daarin springen onder meer verschillen in werkloosheidscijfers in het oog. Zit momenteel zo’n 6 procent van de Nederlandse beroepsbevolking zonder betaald werk; bij Turken gaat het om 14 procent, bij Surinamers om 15, bij Antillianen om 17 en bij Marokkanen om 18 procent. „Het hebben van een migratieachtergrond speelt op de arbeidsmarkt dus nog steeds een rol”, concludeert Latten.

Crisis

Het zijn pijnlijke cijfers voor minister Asscher van Integratie die het rapport in ontvangst mag nemen. Dat de arbeidsmarktsituatie van personen van niet-westerse komaf sinds 2009 door de economische crisis veel sterker is verslechterd dan die van Nederlanders komt daar nog eens bij. Vooral Surinamers en Antillianen moeten het ontgelden. De arbeidsparticipatie van deze bevolkingsgroepen daalde tussen 2009 en 2016 met zo’n 6 procent om voor Surinamers uit te komen op 60 en voor Antillianen op 67 procent.

Bij Nederlanders bedroeg de daling tussen 2009 en 2017 slechts 2,4 procent (van 69,4 naar 67), aldus het CBS.

Ook op onderwijsgebied blijkt integratie geen doorslaand succesverhaal. Speciale aandacht vraagt het CBS voor de verschillen in taalvaardigheid die al bij basisschoolleerlingen openbaar komen. Basisschoolverlaters van Nederlandse komaf behalen voor het onderdeel taal van de Centrale Eindtoets een gemiddelde percentielscore van 53; wat inhoudt dat zij het qua taalvaardigheid minstens even goed doen als 53 procent van alle leerlingen. Turkse en Marokkaanse leerlingen volgen op een flinke achterstand met scores van 31 en 37.

Zorgelijk is het volgens het CBS dat zelfs de derde generatie allochtonen –kinderen met grootouders die vanuit niet-westerse landen naar Nederland zijn gekomen– nog kampen met een taalachterstand. Hun taalscore blijft steken op 49. Dat is hoger dan de scores van de eerste en tweede generatie, namelijk 39 en 41, maar lager dan de score van 53 van de schoolverlaters met een Nederlandse achtergrond.

Dat de geregistreerde criminaliteit onder alle bevolkingsgroepen daalt, ook onder allochtonen is een opsteker. Het aantal autochtonen dat na een aanhouding als verdachte werd geregisteerd daalde tussen 2005 en 2015 van 1,7 naar 0,8 procent. Voor de groep Nederlanders met een Marokkaanse achtergrond daalde het percentage van 7,4 naar 4,6. „In beide jaren blijft de verhouding echter een op vier”, zo relativeert Latten.

In de leeftijdscategorie 18-25 jaar vormt het criminaliteitspercentage onder Marokkanen een negatieve uitschieter: 10 procent; tegenover 1,9 voor autochtonen.

Wilders

De voortgang van het integratieproces meten in kalenderjaren schiet niet op, waarschuwt Latten. Denken in termen van generaties is realistischer.

Volgens PvdA-Kamerlid Marcouch spreekt de omslagillustratie van het rapport duidelijke taal: een voetballend meisje met een hoofddoekje dat probeert twee leeftijdsgenootjes, gestoken in het oerhollandse oranje, te passeren. „Tegen haar zou ik willen zeggen: Knok voor je plek. Jouw leeftijdsgenoten geven jou geen millimeter ruimte, dus focus je niet op cijfers en getallen en ook niet op Wilders, maar op de bal.”