Sturgeon legt zich niet neer bij een vertrek uit de EU. Twee derde van de Schotten stemde in juni tegen de brexit. Voor Sturgeon is dat reden genoeg om een tweede referendum over de Schotse onafhankelijkheid te houden. Ze hoopt dat het land op die manier een brexit kan omzeilen. Want een onafhankelijk Schotland zal dan lid van de Europese Unie kunnen worden (of blijven).

Daags na de brexitstemming kwam Sturgeon met de optie om zowel in het Verenigd Koninkrijk als in de Europese Unie te blijven. Inmiddels is duidelijk dat dit niet kan. Niemand kan twee heren dienen; zeker niet als de één vrij verkeer van personen wenst, terwijl de ander juist daarom de Europese Unie wil verlaten. En dus is het van tweeën één: of onafhankelijk in de EU of mee met het Verenigd Koninkrijk in de brexit.

Markt

Het doel van Sturgeon lijkt niet meer de brexit zelf te blokkeren. Alleen de Britse regering in Londen heeft –samen met het parlement– de macht om te beslissen dat het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie stapt. De Schotse regering eist daarom ook niet meer dat Schotland lid blijft van de Europese Unie.

Die eis is nu omgevormd tot een nieuw verlangen: toegang houden tot de Europese interne markt. Deze afzwakking heeft vooral te maken met het gebrek aan steun voor onafhankelijkheid onder de bevolking. Ook wil de Britse premier May geen toestemming voor een tweede referendum geven.

Sturgeon kondigde die tweede volksraadpleging over onafhankelijkheid toch aan op het recente partijcongres van haar Schotse Nationale Partij (SNP). „Daarmee begeeft ze zich op glad ijs”, aldus de politicoloog Eberhard Bort. Volgens Bort, verbonden aan de universiteit van Edinburgh, is het organiseren van een tweede onafhankelijkheidsreferendum riskant. Uit de peilingen blijkt dat niet eens de helft van de Schotten op eigen benen wil staan.

Bewijs

De dreigende brexit heeft er niet toe geleid dat meer Schotten onafhankelijk willen worden. Toch blijft de SNP bij het ideaal van een onafhankelijk Schotland in de Europese Unie. Voorlopig legt de partij de verantwoordelijkheid bij Londen. Een woordvoerder stelt dat de Britse regering maar het bewijs moet leveren dat Schotlands belangen ook binnen het Verenigd Koninkrijk veilig zijn.

Lang niet alle Schotten blijken dus voorstander van onafhankelijkheid. Bij het eerste onafhankelijkheidsreferendum in 2014 stemde 55 procent tegen. De leider van de Schotse Conservatieven, Ruth Davidson, heeft zich opgeworpen als woordvoerder van de tegenstanders. Zij wil een tweede onafhankelijkheidsreferendum koste wat het kost voorkomen. Zij zegt dat de Schotse handel met de rest van het Verenigd Koninkrijk (Engeland, Wales en Noord-Ierland) met 48 miljard pond (54 miljard euro) viermaal groter is dan de handel met de Europese Unie. In een ingezonden brief in de Financial Times benadrukte Davidson dat de culturele en sociale banden nog veel meer waard zijn.

Daarnaast stemde in juni ook nog eens 38 procent van de Schotten voor de brexit, terwijl vrijwel alle Schotse parlementariërs hun kiezers anders hadden geadviseerd. Omgekeerd is de populariteit van Nicola Sturgeon hoog, zegt Bort, terwijl de pro-brexit UKIP-afdeling in Schotland een slechte naam heeft.

Olieprijs

De vraag rijst hoeveel Schotten én onafhankelijkheid én lidmaatschap van de Europese Unie wensen. Daar is op dit moment geen meerderheid voor. Daarnaast is het maar zeer de vraag of dat economisch wel mogelijk is. Bij het eerste onafhankelijkheidsreferendum in 2014 stonden toenmalige olie- en gasprijzen volgens de SNP garant voor economische onafhankelijkheid. Die prijzen zijn intussen gehalveerd.

Daarnaast is het de vraag welke voorwaarden de Europese Unie en de afzonderlijke lidstaten zullen stellen aan het Schotse lidmaatschap. Vaststaat dat Spanje tegen is, vanwege de angst dat Catalonië het Schotse voorbeeld zal volgen.

„Het Schotse politieke vraagstuk is al met al complex”, aldus Bort. Hij verwacht wel dat een tweede referendum er komt, maar hij durft niet te voorspellen wanneer. Evenmin waagt hij zich aan een voorspelling van de uitslag.

Desondanks blijft hij optimistisch over de toekomst van Schotland. „Ongeacht de staatsrechtelijke toekomst –binnen of buiten de Europese Unie of het Verenigd Koninkrijk– zal Schotland een welvarend deel van Europa blijven.”