Het is belangrijk om vooraf te bedenken of je boodschap wel goed overkomt als je als Israëli zo’n herdenking bijwoont, zegt directeur Luden. „Vertel vooraf of achteraf goed je mening.”

Het was voor het eerst dat afgevaardigden van de ambassade aanwezig waren. Een woordvoerder beklemtoonde dat ze geen gevallen Duitsers uit de Tweede Wereldoorlog herdachten, maar de slachtoffers van alle oorlogen.

De 31.598 Duitsers die in Ysselsteyn begraven liggen, kwamen bijna allemaal om tijdens de Tweede Wereldoorlog. Er zijn graven van soldaten van Wehrmacht, Luftwaffe en SS, en verder ook van Duitse Nederlanders en van Nederlanders die collaboreerden met de Duitsers. Bovendien liggen er 87 Duitsers die tijdens de Eerste Wereldoorlog in Nederland aanspoelden.

„Je kunt je afvragen of het een goede keuze van de Israëlische ambassade is geweest om bij de herdenking aanwezig te zijn en een krans te leggen”, zegt CIDI-directeur Luden. Volgens haar is het goed om stil te staan bij Joden die bijvoorbeeld aan de Duitse kant in de Eerste Wereldoorlog sneuvelden. „In de legers van onder anderen de Duitsers en de Fransen vochten veel verschillende nationaliteiten mee. Daar waren ook veel Joden bij. Die mag je niet zomaar vergeten.”

De Israëlische ambassade was maandag en dinsdagmorgen niet bereikbaar voor een reactie.

Enkele jaren geleden was er ophef over de vraag of er in het Gelderse Vorden op 4 mei Duitse soldaten moesten worden herdacht. Luden vindt deze vergelijking echter mank gaan. „De dodenherdenking op 4 mei gaat over slachtoffers van de nazi’s. Zondag was er een algemene herdenking.” Wereldwijd werd Remembrance Sunday gehouden. Dat gebeurt jaarlijks op de eerste zondag na 11 november, de dag waarop de wapenstilstand van de Eerste Wereldoorlog in 1918 wordt herdacht.

Ysselsteyn is niet de enige plaats waar Duitse gesneuvelden begraven zijn: slachtoffers uit de Eerste Wereldoorlog liggen ook in Rotterdam (Crooswijk), Weert, IJmuiden en op Schiermonnikoog. Tien gesneuvelden uit de Tweede Wereldoorlog zijn in Vorden begraven.

In Ysselsteyn zijn ook Polen en Russen begraven die in de Duitse strijdkrachten hebben gediend. Verder zijn er graven te vinden van overleden gevangenen uit Kamp Vught, het Duitse concentratiekamp in Noord-Brabant dat vanaf september 1944 als interneringskamp voor Duitsers, collaborateurs en oorlogsmisdadigers werd gebruikt.