De Ierse Republiek kende lange tijd een totaalverbod op abortus. De grondwet geeft aan het ongeboren leven dezelfde bescherming als aan geboren mensen. In 2013 aanvaardde het parlement de mogelijkheid tot afbreking van de zwangerschap als het leven van de moeder in gevaar is. Dat is een grond voor abortus die vrijwel in alle landen wel bestaat.

Voorstanders van abortus hebben Ierland al jaren in het vizier. Het VN-Mensen­rechtencomité betitelde de Ierse wetgeving als „onmenselijk en ver­nederend.”

In de Britse provincie Noord-Ierland zijn de grenzen iets ruimer dan in het zuiden. Afbreken van de zwangerschap is wettig als het leven óf de gezondheid van de moeder in gevaar is. De vrije abortuswet uit 1967 die in de andere Britse gebieden fungeert (Engeland, Wales en Schotland), geldt in Noord-Ierland niet. In het kader van zelfbestuur kunnen Britse regio’s hun eigen lijnen trekken.

Noord-Ierland ligt onder kritiek van het VN-Kinderrechtencomité. Afgelopen zomer maande dit comité abortus „in alle omstandigheden” vrij te geven. Ook Amnesty International is in deze Britse provincie erg actief om de wetgeving te veranderen. Enkele weken geleden publiceerde Amnesty een onderzoek waaruit zou blijken dat 70 procent van de bevolking verandering wil.

Het Britse hooggerechtshof (Supreme Court) in Londen behandelt momenteel een zaak waarin vrouwenorganisaties eisen dat de Britse abortuswet ook behoort te werken in Noord-Ierland. Of deze eis kans van slagen heeft, is niet duidelijk. Als Noord-Ierland wordt gedwongen abortus toe te staan, betekent dit een forse nuancering van het zelfbestuur in de Britse regio’s.

Polen en Spanje

In Polen leek er twee maanden geleden weer gesleuteld te gaan worden aan de abortus­wet. In dat land is afbreking van de zwangerschap beperkt mogelijk. Behalve op ‘medische indicatie’ (als het leven van de moeder in gevaar is) kan abortus legaal plaatsvinden in geval van verkrachting of als het kind niet levensvatbaar is.

Onder invloed van een petitie van rechtse burgers kwam er een wetsvoorstel voor een verscherping op tafel. Abortus zou dan alleen nog toegestaan zijn als het leven van de moeder in gevaar is (net als in Ierland dus). Vooraf was al duidelijk dat de steun hiervoor in het parlement twijfelachtig zou zijn, en na grootschalige protesten van vrouwen werd dit voorstel ook weggestemd.

De Spaanse regering deed in 2012 het voorstel om abortus te beperken tot gevallen van verkrachting of gevaar voor het leven van de moeder. Ongeboren kinderen bij wie beperkingen waren waargenomen, zouden niet meer mogen worden geaborteerd. Na brede protesten trok de regering-Rajoy dit wetsvoorstel in 2014 weer in.

Termijn

Op bovenstaande kaart is te zien dat zowel in westerse landen als in de voormalige Sovjet-Unie vrije abortus de regel is. Het basismotief is meestal dat de vrouw zelf beslist en dat de wetgever hierbuiten moet blijven.

Toch zijn er tussen landen met recht op vrije abortus grote verschillen. Vooral de termijnen waarbinnen abortus legaal is, lopen sterk uiteen. De meeste landen in Europa (zoals België, Duitsland, Frankrijk en Italië) kennen een grens van 12 weken. Nederland en Groot-Brittannië hanteren een termijn van 24 weken, wat wereldwijd eigenlijk de ruimste grens is.

In het geval het leven van de moeder in gevaar is of als het ongeboren kind ernstige aandoeningen heeft, geldt in de meeste landen helemaal geen termijn. De zwangerschap mag dan in theorie tot de veertigste week worden afgebroken.

In vier landen geldt geen enkele termijnbeperking op vrije abortus. Dat is de opvallende combinatie van China en Noord-Korea enerzijds, en Canada en (enkele staten in) de Verenigde Staten anderzijds.

Bij een overzicht van de regels voor abortus is het goed te bedenken dat de praktijk er soms anders uitziet dan de theorie. Volgens de wet is Groot-Brittannië strikter dan Nederland. In de praktijk geldt echter dat abortus ook in het Verenigd Koninkrijk op verzoek wordt uitgevoerd. Bovendien bestaat er in veel landen die op deze kaart roodgekleurd zijn een grootschalige praktijk van illegale abortussen. Zo vermoedt de Israëlische regering dat er naast de 20.000 wettige abortussen elk jaar nog eenzelfde hoeveelheid onwettige afbrekingen van de zwangerschap plaatsvindt.

De wettelijke beperkingen zijn meestal terug te voeren op het politieke debat rond de wetsvoorstellen. Om zo veel mogelijk parlementsleden mee te krijgen, worden allerlei ‘zorgvuldigheidseisen’ aan de wet toegevoegd, die in de praktijk echter heel anders functioneren.