De anglicaanse bisschop en puriteinenkenner J. C. Ryle (1816-1900) merkt op dat „Calamy, Clarke, Neal en Brooke honderden bladzijden hebben geschreven over mannen die de wereld nu niet waardig zijn, maar niet één pagina over Gurnall.” Naar de overtuiging van de bisschop zou er meer over hem geschreven zijn als hij zich gevoegd had bij de 2000 collega’s die in 1662 de staatskerk verlieten omdat zij zich niet konden en wilden conformeren aan de opnieuw opgelegde bisschoppelijke organisatie. Hij werd echter bekend door zijn tweedelige ”The Christian in Complete Armour” (De christen in volle wapenrusting), dat vele drukken beleefde en in verschillende talen werd overgezet. Dit jaar is het 400 jaar geleden dat hij werd geboren.

De puriteinen William Gurnall en Edward Reynolds bleven in de staatskerk en accepteerden het algemeen gebedenboek en de episcopale kerkvorm. Ryle, die grote affiniteit had met de puriteinen, deed hetzelfde. Dat maakt de benaming ”puritein” wat gecompliceerd. Was dit niet alleen het etiket voor non-conformisten, maar in brede zin ook voor auteurs van Engelse vroomheidsboeken die vooral in de zeventiende eeuw van de pers kwamen? Behoorden episcopale schrijvers als Joseph Hall en Lewis Bayly ook niet tot dit genre? Herdrukken van Gurnalls magnum opus volgden tot op de huidige dag. En de Servische vertaling die door ds. Simo Ralevic in het Balkangebied gepromoot werd, had niet de kleinste oplage.

Veel inzicht

In het Nederlandse taalgebied duurde het tot het einde van de negentiende eeuw voordat er een vertaling in twee mooie banden verscheen. Volgens de bibliografie van ds. J. van der Haar is hierop bij Van der Stal in Utrecht een herdruk gevolgd. Uitgever E. Bremer te Amsterdam, die de eerste uitgave verzorgde, vermeldt geen jaartal en de vertaler Eilizabeth Freystadt verzorgde een inleiding. Deze geeft in elk geval duidelijk weer wat de inhoud van het boek is: „De Christen in volle wapenrusting. Eene verhandeling over den oorlog der heiligen tegen den duivel, waarin deze groote vijand Gods en zijns volks tentoon wordt gesteld in zijn listig bestaan, zijne macht en boosaardigheid; aangetoond wordt, waar de zetel is zijner regeering en welke de voornaamste aanslagen zijn, die hij beraamt tegen de heiligen.” En dit is nog niet alles, want dan volgt de ondertitel: „Een geopend magazijn waar de Christen voorzien wordt om zich met zijne wapenrusting te bekleeden en zijne wapenen te hanteeren, en waarin tegens de gelukkige uitkomst van dien oorlog wordt aangeduid.”

De verhandeling is een praktische verklaring van Efeze 6:10-20, waar het aandoen van de geestelijke wapenrusting met beelden uit de oorlog de gelovigen wordt aanbevolen. Dit gebeurt niet uit wettische dwang, maar –om met de woorden van Gurnall te spreken– met „een liefelijke en krachtige bemoediging.” Elke christen moet gewapend zijn en in de kracht van God krijg voeren met „de listige omleidingen des duivels.”

Het gaat bij deze geestelijke strijd over de aanvallen van satan die hij op gevarieerde wijze op de ziel van de gelovige uitoefent. Om zich op effectieve wijze te verweren, is inzicht nodig in de geraffineerde manieren waarin de leugenaar van de beginne zich bedient om de gelovigen in zijn macht te krijgen. Gurnall blijkt over veel inzicht te beschikken om satans aanvallen te onderkennen.

Gods kracht

De auteur geeft aan dat zowel de wapenrusting als het gebruik daarvan alleen door Gods kracht kan worden aangewend. Hier vinden we het spanningsveld tussen de gebiedende wijs om met alle kracht te strijden en de onmisbare hulp van de Heilige Geest om deze kracht aan te wenden. Het is het sterke punt van de puriteinen dat ze zowel de belovende God als de geloofsmatige werkzaamheid in de juiste balans brengen.

Passiviteit in de geestelijke strijd, met een beroep op eigen onbekwaamheid en onmacht, leidt onherroepelijk tot geestelijke duisternis. Maar het aanzetten tot een krampachtige strijd tegen de boze in eigen kracht is ook een doodlopende weg. Het Bijbelse evenwicht moet de basis zijn tot een juiste beoefening van het leven van heiligmaking, waarbij Christus, onze Heiligmaker, het voortouw heeft. Als de wapenen van de geestelijke strijd zelfstandig worden beschreven, zonder dat de nauwe geloofsverbinding met Christus als enige bron wordt benadrukt, volgt er onherroepelijk ontsporing. Daar kan een verkeerd gebruik van een boek als dat van Gurnall toe leiden, hoewel uit de inhoud blijkt dat dit niet zijn bedoeling is.

Het eerste deel van ”The Christian in Complete Armour” verscheen in 1654 in Londen. Het werd opgedragen aan zijn „kudde” in Lavenham in Suffolk. Het tweede deel volgde bij dezelfde drukker in 1663. Het werd opgedragen aan een bejaarde patrones van Gurnalls parochie die de puriteinen welgezind was. Gurnall overleed op 12 oktober 1679 en werd in Lavenham begraven.

Gurnall was 35 jaar verbonden aan de St. Peter’s and St. Paul’s parochiekerk van Lavenham. Het langwerpige, prachtig gerestaureerde kerkgebouw vormt het schitterende middelpunt van het pittoreske stadje in het vlakke landschap van Oost-Engeland. De vele historische gebouwen, waaronder de Wool Hall, vormen met het kerkgebouw een imposant geheel. De Wool Hall was eenmaal het toonbeeld van een levendige wolindustrie, die jarenlang voor welvaart zorgde. In de vijftiende eeuw behoorde Lavenham tot de rijkste plaatsen op het Britse eiland. In de tijd van Gurnall was de welvaart door concurrentie van buitenaf op zijn retour. Hollandse migranten uit het naburige Colchester konden de wol veel goedkoper op de markt brengen. Maar ondanks het economische verval bleven veel indrukkende huizen in Tudorstijl overeind staan. Zodoende kon Lavenham uitgroeien tot een toeristische bezienswaardigheid.

”De Christen in volle wapenrusting”

Satans listen

Satan doet zijn uiterste best om te voorkomen dat de zondaren ernstig nadenken over de ellendige toestand waarin zij zich bevinden, terwijl zij onder zijn heerschappij zijn, of dat zij iets van anderen horen dat hun hart ook maar in het minst van zijn dienst kan aftrekken. Hij weet dat nadenken de eerste stap is die naar bekering leidt. Hij die zijn weg niet overdenkt en niet bedenkt waar zijn weg hem heenvoert, zal niet spoedig van die weg terugkeren.

Maar het grote, het voornaamste werk zal wezen om u los te maken van uw verbintenis aan uw lusten en aan satan. Vóórdat dit geschied is, zal Christus u niet als Zijn onderdaan erkennen, maar u als een spion beschouwen.

Voornaamste doel

De voornaamste prijs waarvoor wij tegen satan strijden, is hemels. Of wel zo: satans voornaamste doel is de christen te beroven van al wat hemels is. Al wat de christen heeft, of als christen begeert, is hemels. De wereld is, beide voor zijn bestaan en voor zijn geluk, uitwendig. Hij is voor een christen een vreemde, en vermengt zich noch met zijn blijdschap noch met zijn smart. Stapel op iemand al de schatten en de eerambten der wereld, zij zullen hem tot geen christen maken; stapel ze op een christen, en zij zullen hem tot geen betere christen maken. En wederom, neem ze alle weg: als hij ervan beroofd en naakt is, dan zal hij toch een christen zijn, ja wellicht zelfs een beter christen.

In zover de Geest der genade heerst in het hart van de heilige, heeft hij de wereld van zich weggedaan in de begeerte ernaar of in de genieting ervan, zodat deze slagen niet erg gevoeld worden, en daarom zijn het zijn hemelse schatten, welke de buit zijn, waarop satan loert.

Geschoeid met bereidheid van het evangelie des vredes

En nu, christen, waar ligt uw weg? Waar voert uw ziel u heen om blijdschap te zoeken? Begeeft u zich naar het Woord om te lezen wat Christus op aarde voor u gedaan heeft en voor u doet in de hemel, waar al uw bezittingen zijn gelegen en uw beste vrienden wonen? Luistert u niet naar de belofte, waarmee Hij van vrede zal spreken tot uw ziel?

De ware christen zal, als zijn geest vermoeid en uitgeput is door de strenge beoefening van het christendom, zoals vasten en bidden, waarin hij beide ziel en lichaam tuchtigt vanwege zijn zonde, wederom krachten verzamelen aan de rijke maaltijd van Gods liefde in Christus, waar hij zijn water in wijn ziet veranderd, en de tranen die nu zijn aangezicht besproeien vanwege zijn zonde, volkomen afgewassen zijn in het bloed van Christus. Als zijn ziel door vrees en beving is bevangen vanwege de rechtvaardigheid van God en de verschrikking van Zijn bedreigingen en oordelen over de zonde, dan zal de overpeinzing van de liefelijke beloften van het Evangelie hem verkwikken en verlevendigen, zodat hij in hetzelfde Woord dat hem verwondt, ook genezing vindt.

Vertaling Elizabeth Freystadt

Lees ook in Digibron

Gurnall: Christenzijn is oorlog (Reformatorisch Dagblad, 03-06-2005)

William Gurnall (De Wachter Sions, 14-10-1993)

De christen in volle wapenrusting (De Wachter Sions)